Podlasie: Twierdza w Osowcu

CZERWONE CEGŁY Z WOJENNĄ HISTORIĄ,

CZYLI O ZAKAMARKACH TWIERDZY W OSOWCU

Znów na Podlasiu… Biebrzański Park Narodowy. Cisza, spokój i ta przejmująca historia… Ale tym razem nie będzie o pięknych terenach Biebrzy. Choć zakola tej rzeki to ostoja ptactwa, którą można podglądać. Ale nie o ptakach, bagnach i torfowiskach dziś wspomnę. Zabieram Was do XIXw. twierdzy.

Plan osowieckiej twierdzy

Nazwa Osowiec oznacza miejsce odludne, smutne, osowiałe właśnie. I tu w okresie między 1882r. a 1892r. wybudowano jedną z największych twierdz, która chroniła północno-zachodnich granic Imperium Rosyjskiego.

Jej rozbudowa trwała aż do wybuchu I wojny światowej. W czasie wojny Niemcy przez ponad pół roku planowali i przeprowadzali ataki na twierdzę. Dopiero w 1915r. wojska rosyjskie opuściły fortyfikacje, a w ich miejsce rozgościły się wojska niemieckie aż do 1919r. Potem gospodarzami fortu zostali Polacy.

Fort I 

Fort I


W okresie dwudziestolecia międzywojennego w osowieckiej twierdzy stacjonował 42 Pułk Piechoty, znajdowały się koszary 9 Pułku Strzelców Konnych oraz mieścił się batalion szkolny Korpusu Ochrony Pogranicza (KOP), od 1930r. przemianowany na Centralną Szkołę Podoficerów KOP.

Czerwone mury osowieckiej twierdzy

Mury fortu I

Kiedy wybuchła II wojna światowa, Niemcy doskonale pamiętali, jak Rosjanie zaciekle bronili twierdzy. Czemu więc Polacy nie mieliby jej bronić tak samo? Polską obronę postanowili przełamać w innym miejscu. A był to rejon Wizny, który do historii przeszedł jako Polskie Termopile. 720 Polaków broniło się przed 42 tysiącami wojsk niemieckich. Bohaterską śmiercią zginął, wysadzając się granatem, dowódca obrony kapitan Władysław Raginis. Wołodyjowski spod Wizny nie oddał schronu żywym. Ale przewaga wroga była miażdżąca. Wskutek czego do osowieckiej fortecy znów wprowadzili się Niemcy. Co prawda na krótko, bo zaraz potem przekazano ją wojskom sowieckim, zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow. Teoretycznie pakt ten mówił o nieagresji Imperium Radzieckiego na Mocarstwo Niemieckie i odwrotnie. W praktyce dzielił republiki nadbałtyckie, w tym Polskę, pomiędzy siebie. Fronty wojenne, sytuacje polityczne i zrywanie układów spowodowało, że wojska niemieckie wycofywały się z poszczególnych fortów. Ostatni opuściły w styczniu 1945r.

Budka wartownicza przed wejściem na teren fortu

Wyrzutnia

Na terenie twierdzy wystawiono militaria

Ekspozycja armat

Po wojnie tereny te czekały na swe zagospodarowanie, częściowo zrujnowane i wysadzone w powietrze. W 1953r. mieściła się w Osowcu jednostka wojskowa – składnica Wojsk Lotniczych. Obecnie ulokowano tu Składnicę Amunicji 11 Rejonowej Bazy Materiałowej.

Ekspozycja wewnątrz muzeum

Ekspozycja wewnątrz muzeum

Militaria zgromadzone w muzeum

Taki sobie sympatyczny ludzik :)

Poniemieckie pamiątki, znak wrony na spodzie porcelanowej filiżanki

Osowiecka twierdza posiadała korzystne miejsce do jej usytuowania. Wojska carskie w XIXw. wykorzystały liczne rozlewiska Biebrzy, tereny bagienne, jako naturalną zaporę przed atakiem wroga. Powodem podjęcia decyzji o budowie fortyfikacji była potrzeba obrony granic Imperium Rosyjskiego przed atakiem z Prus Wschodnich. Oczywiście umocnienia miały charakter militarny, ale wykończenie miało już dekoracyjne elementy. Na terenie warowni umieszczono koszary dla wojska, budynki mieszkalne dla kadry oficerskiej i ich rodzin, była także cerkiew i cmentarz wojskowy, a w niedalekiej odległości również kasyno.

Na terenie twierdzy

Kolejne fortyfikacje

W okopach twierdzy

Obecnie forty I (tzw. Centralny) i III (tzw. Szwedzki) są własnością wojska. Fort I można częściowo zwiedzać z przewodnikiem. Forty II (tzw. Zarzeczny) oraz IV (tzw. Nowy) są niedostępne ze względu na ich zły stan techniczny.

Twierdza Osowiec została wpisana do rejestru zabytków. To najcenniejszy (obok Kanału Augustowskiego), obiekt na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego.

Wodne nacieki wewnątrz osowieckich podziemi

Jeden z bunkrów

Cegły ukryte pod nasypem, porosłym drzewami

Zabudowania fortyfikacji

Ciężkie drzwi, dawniej chyba pancerne. Dziś hula tu wiatr

Obrona twierdzy w 1914r. porównywana jest do Verdun, bitwy z 1916r. we Francji, która stała się symbolem męstwa. Podobnie Osowiec nigdy nie został zdobyty w wyniku walk. Ale czerwone cegły widziały wiele cierpień i śmierci. Dziś zaklęte są w nich modlitwy młodych żołnierzy. Cichy szept o życie…

KONIEC