Poznań cz. 2

Skarby Poznania,

czyli opowieść z koziołkami w tle

Część 2

Listopad 2015r.

W poprzedniej części zwiedzaliśmy część Rynku, uczestniczyliśmy w pokazie trykania się koziołków na ratuszowej wieży oraz zwiedziliśmy Poznańską Farę. Pora więc, przemieścić się znów na Rynek, by tym razem zajrzeć na tyły Ratusza. Tu jest nie mniej interesująco, niż z przodu.

Ciekawym obiektem jest studnia z postacią Bamberki. O Bambrach pisałam już w relacji z imienin ulicy św. Marcin. A pomnik Bamberki jest o tyle ciekawy, że osoba pozująca do rzeźby, nie miała nic wspólnego z Bambrami. Fundatorem studni był poznański kupiec i winiarz – Leopold Goldenring. Modelka – Jadwiga Gadziemska z Piątkowa, była po prostu pracownicą winiarni pana Goldenringa. 

Sympatyczna Bamberka

Kobieta, ubrana w tradycyjny bamberski strój, dźwiga na barkach nosidło z dzbanami używanymi w przemyśle winiarskim. Studzienka była początkowo poidłem dla koni, lecz korzystały z niej także psy, a na koniec także mieszkańcy miasta. Studzienkę z Bamberką odsłonięto w 1915 r.

Studnia z Bamberką

Tuż za pomnikiem-studnią, mieści się jasny budyneczek. To Waga Miejska. Początkowo tutaj urzędnicy miejscy, za drobną opłatą, dokonywali pomiarów masy towarów. Potem zaczęto udzielać tu ślubów. I tak jest do dnia dzisiejszego, mieści się tu bowiem Urząd Stanu Cywilnego. Gmach powstał w latach 1532-1534, a rozbudował go główny budowniczy Ratusza – Jan Babtysta di Quadro z Lugano w 1563 r. Waga Miejska ucierpiała w czasie II wojny światowej, toteż budynek został odbudowany w latach 1950-1960.

Dawna Waga Miejska

Ratusz, Waga Miejska i na pierwszym planie Fontanna Marsa

Kolejny budynek na tyłach Ratusza jaki można zobaczyć to sporych rozmiarów poznański Odwach. Jest to klasycystyczny budynek z XVIII w. Dawniej służył straży miejskiej i policji, potem mieścił się tu areszt garnizonowy, teraz służy Muzeum Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. I tu mały akcent warszawski: projekt budynku dał architekt Jan Chrystian Kamzetser. Natomiast budowę sfinansował starosta generalny Wielkopolski – hrabia Kazimierz Raczyński, herbu Nałęcz.

Przybyli ułani pod odwach...

Wokół kolorowe kamienice mienią się w oczach. 

Kolorowe kamienice, a wśród nich...

... żółta kamienica Działyńskich z unoszącym się nad nią rzeźbą pelikana, który symbolizuje ofiarność i poświęcenie

W czasie zaborów w pałacu Działyńskich kwitło życie kulturalne, tu prowadzono odczyty, zebrania a nawet koncerty

Ułani na Rynku

Ułani pod Pałacem Działyńskich

Kamienice na Rynku

No dobrze, pora wejść w boczną ulicę, którą dojdziemy do… Zamku Królewskiego. Tak, tak, Poznań ma zamek, a nawet dwa, o czym nie miałam bladego pojęcia.

Cofnijmy się zatem do Średniowiecza. Na ziemiach polskich panuje król Przemysł I, który bardzo możliwe, że na wzgórzu (dziś zwanym Górą Przemysła) daje początek zamkowi budując ceglaną wieżę mieszkalną. Ale dopiero jego syn Przemysł II próbuje coś rozbudować, lecz historia okazuje się dla niego okrutna, bo kiedy w 1295 roku zostaje koronowany, cieszy się panowaniem jedynie przez rok i zostaje zamordowany… 

Zamek Królewski na Górze Przemysła

I tak budowa stoi w miejscu aż do czasów króla Kazimierza III Wielkiego, który w 1337 r. znacznie przebudował zamek i uczynił go swoją siedzibą na terenie Wielkopolski. I tak kolejny monarcha – Władysław Jagiełło znów przebudowuje zamkowe zakamarki. W 1493 r. złożył na zamku hołd lenny wielki mistrz krzyżacki Hans von Tieffen. Czyli zamek był świadkiem historycznych wydarzeń. Niestety w wieku XVI, nie spełniał już wymogów rezydencji królewskiej. Zaczęto go rozbudowywać, zmieniać, planować. Ale zanim coś zrobiono, zamek spłonął w pożarze. 

Stoję w historycznym miejscu :)

Kiedy odbudowano go w duchu renesansowym, nadszedł Potop Szwedzki, a potem Wojna Północna, w której zamek mocno ucierpiał. Dzieła zniszczenia dokonała II wojna światowa, po której była to już ruina całkowita. Zamek odbudowano, więc choć jest to historyczne miejsce, to zamek już jest nowy. Teraz mieści się tu m.in. Muzeum Sztuk Użytkowych.

W zamku mieści się dziś muzeum, a w wieży planuje się zrobić taras widokowy

No dobrze, wróćmy do teraźniejszości. Tuż obok Góry Przemysła wznosi się kościół, który z pozoru całkiem zwykły, kryje w sobie ciekawe wnętrze. Zajrzyjmy więc, do kościoła oo. Franciszkanów, Braci Mniejszych Konwentualnych. Jest to jednocześnie Sanktuarium Maryjne. 

Kościół oo. Franciszkanów - fasada frontowa

Kiedy w 1637 roku podjęto inicjatywę budowy klasztoru, nikt nie przypuszczał, że przez lata będzie się ciągnął spór z oo. Bernardynami w zasadzie o wszystko… Ale koniec końców kościół stoi i zachwyca swym barokowym wnętrzem. Składa się z trzech naw, z czego główna jest dużo wyższa od bocznych.

Nawa główna kościoła - z prawej strony ambona

Przy tak bogatym wnętrzu organy są bardzo skromne

A w nawie głównej oczywiście ołtarz, który oprócz tabernakulum zawiera dwa obrazy. Większy z nich przedstawia patrona kościoła, św. Antoniego Padewskiego w chwili kiedy obejmuje Dzieciątko Jezus. Tuż nad nim dwa aniołki unoszą relikwiarz z kopią języka świętego (oryginał języka znajduje się w Padwie, koszmarne te wycinanie narządów do zachowywania potomnym). Powyżej kolejny, mniejszy obraz przedstawia Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny. Po bokach towarzyszą Jej dwaj święci, św. Jan Ewangelista i św. Jan Chrzciciel oraz św. Maciej z toporem i św. Juda Tadeusz z maczugą.

Nad tabernakulum rozpościera skrzydła złoty pelikan, który własną krwią karmi swe pisklęta. Jest to symbol Chrystusa – „oto ciało moje”, „oto krew moja”, które mamy spożywać.

Ołtarz główny

Obrazy w ołtarzu głównym

Niewątpliwie wzrok nasz przyciągają bogato rzeźbione stalle. Zbudował je i wyrzeźbił wyposażając w bogatą snycerkę z masą perłową brat zakonny Antoni Swach. Stalle oplatają skrzydlate smoki, symbol szatana i grzesznego życia, które należy zdeptać. Piękna robota.

Stalle, które zachwycają bogatą snycerką

Skrzydlaty smok - znak szatana

Całe wnętrze powoduje, że człowiek kręci głową i nie wie już gdzie patrzeć. Ale zdecydowane wrażenie robi na mnie kaplica boczna, w której znajduje się obraz Matki Bożej w Cudy Wielmożnej, zwanej Panią Poznania. Ołtarz jest dziełem dwóch rodzonych braci z Czech - franciszkanów: Antoniego i Adama Szwachów. W 1713 r. uroczyście sprowadzono do kaplicy wizerunek Matki Bożej, namalowany na desce i będący kopią obrazu Matki Boskiej Boreckiej z sanktuarium w Borku Wielkopolskim. Widać na nim postać Maryi lekko pochylonej w kierunku Dzieciątka Jezus, trzymanego na ramieniu. Dobrane kolory są symboliczne. Czerwień oznacza miłość oraz krew Chrystusa, błękit – niewinność, a zieleń – nadzieję. Obraz otrzymał papieskie korony 29.06.1968 r. z rąk Prymasa Polski kard. Stefana Wyszyńskiego, ówczesnego kardynała Karola Wojtyły oraz arcybiskupa Antoniego Baraniaka. Zachwycająca jest srebrna rama obrazu. Przeplata się w niej motyw gwiazdy i róży, co jest nawiązaniem do Litanii Loretańskiej, w której Maryja nazywana jest Gwiazdą Zaranną i Różą Duchowną. Obraz jest niewielkich rozmiarów, za to osadzony w ciemnym ołtarzu, utrzymanym w tonacji srebrno-złotej. Dodatkowo jest uroczyście otwierany i zamykany.

Ciemny obraz z cudownym obrazem Pani Poznania

Kopuła nad kaplicą 

Obiekt kultu - obraz Matki Bożej  w Cudy Wielmożnej

No dobrze. Po chwilowej kontemplacji, pora udać się na dalsze zwiedzanie Poznania.

Zaraz za rogiem kościoła wychodzimy na placyk, gdzie znajduje się pomnik 15 Pułku Ułanów Poznańskich. Upamiętnia on żołnierzy walczących z bolszewikami w 1920 r. oraz w 1939 r. Po zniszczeniach odbudowano go w 1982 r. i dziś jest miejscem, gdzie odbywają się różne uroczystości. Tego dnia odbyła się uroczysta warta ułanów, wszak mieliśmy Święto Niepodległości.

Warta honorowa pod pomnikiem 15 Pułku Ułanów Poznańskich

Z prawej strony pomnika znajduje się gmach magistratu z początku XX w. Swym wyglądem nawiązuje do zabudowań klasztornych oo. Franciszkanów. Niewątpliwie najładniejszym jego elementem jest mozaikowy zegar.

Gmach magistratu i mozaikowy zegar

Tuż obok pomnika znajduje się nieco ponury, ale ciekawy budynek. Jest to Muzeum Narodowe w Poznaniu. Zostało założone w 1919 r. jako Muzeum Wielkopolskie. Dziś skupia kolekcję rzeźby i malarstwa. Aż prosi się o oczyszczenie tych murów. 

Muzeum Narodowe - budynek tylni z fragmentem sgraffito (prawdopodobnie)

Muzeum Narodowe - fasada ze złotymi mozaikami stanowi wejście do budynku

Wejście mieści się od strony Placu Wolności. Chodźmy tam zatem.

Kiedyś, to znaczy w XVI w. teren ten należał do rodziny Muszyńskich i nazywany był Muszą Górą. Kiedy włączono go w obręb miasta, góra przestała być górą, a placem, na którym miano mieć możliwość wystawienia całego pułku piechoty. Nowo powstały plac nazwano Placem Wilhelmowskim, nazwanym tak, na cześć Fryderyka Wilhelma III, pruskiego króla polskiego z XVIII w. Obecnie jest to Plac Wolności, bowiem w 1919 r. tutaj właśnie po wybuchu powstania, żołnierze wielkopolscy złożyli przysięgę, usunięto niemieckie pomniki i symbole i nadano mu dzisiejszą nazwę.

Współczesna, 18 m, rzeźba plenerowa artysty Heinza Macka, która stanęła tu w 2006 r.

Plac tętni życiem, choć dziś bardziej niż miejsce pełniące funkcję targową, spełnia się jako miejsce rekreacyjne. Przyczynia się też do tego i Fontanna Wolności – otwarta w 2012 r. bryła, po której spływa woda, dając miłą ochłodę w jej wnętrzu, wieczorem rozświetlona na kolorowo.

Plac Wolności i Fantanna Wolności

Oczywiście obok Muzeum Narodowego, budynkiem rzucającym się w oczy jest Biblioteka Raczyńskich. Nic dziwnego, jej frontowa elewacja wzorowana jest na paryskim Luwrze. Biblioteka została zbudowana między 1822 a 1828 rokiem. Jej pomysłodawcą oraz fundatorem był hrabia Edward Raczyński (1786-1845). Dał on początek księgozbiorowi, który pochodził ze skupowanych przez hrabiego tomów z kasowanych klasztorów. W czasie II wojny światowej biblioteka doszczętnie spłonęła razem z cennym księgozbiorem. Dziś rozbudowana stanowi obiekt kulturalny.

Odbudowany po wojnie gmach Biblioteki Raczyńskich

Przed gmachem biblioteki stoi pomnik Higiei. Hrabia Raczyński był propagatorem oświaty higienicznej. Sfinansował budowę wodociągu i kiedy w 1840 r. ukończono jego budowę, postawiono cztery studnie. Jedną z nich ozdabiał posąg bogini zdrowia. Higieja ma twarz Konstancji Raczyńskiej, żony fundatora.

Posąg Higiei

Po lewej stronie od Muzeum Narodowego okazały budynek to Hotel Bazar. W 1838 r. powstała „Spółka Akcyjna Bazar”. Popierała ona wszelkie społeczne inicjatywy a dochód przeznaczony był na różne cele społeczne. W gmachu hotelu swoje siedziby miały różne towarzystwa, banki, kasyna, nawet Hipolit Cegielski miał tu swój „skład żelaza”. 

Tablica pamiątkowa sklepu Hipolita Cegielskiego

Towarzystwo skupiało tu przedstawicieli różnych klas społecznych. W hotelu gościło wielu znamienitych osobistości, a wśród nich polskiego pianistę Ignacego Jana Paderewskiego, którego płomienne przemówienie z okna, w dniu 26 grudnia 1918 r. zapoczątkowało lawinę wydarzeń, prowadzącą do powstania wielkopolskiego.

Hotel Bazar

Tablica pamiątkowa na ścianie Hotelu Bazar, poświęcona Ignacemu Paderewskiemu

Innym interesującym budynkiem przy Placu Wolności jest gmach banku PKO BP. Wybudowany został w 1937 r. w duchu modernizmu. Był to najnowocześniejszy i najbardziej okazały budynek bankowy w Polsce. Budynek wpisany jest do rejestru zabytków.

Najnowocześniejszy w swym czasie budynek banku

Innym przykładem modernizmu jest słynny Okrąglak, czyli były dom towarowy, obecnie kompleks biurowy. Choć powstał po II wojnie światowej jest zabytkiem.

Okrąglak - niby nowy, a już zabytek :)

Budynek przy Placu Wolności, który nasunął mi automatyczne skojarzenie z Operą we Lwowie to Arkadia. Ten XIX w. budynek pełnił dawniej rolę teatru miejskiego, potem kawiarni, studia rozgłośni „Polskiego Radia” aż w końcu w chwili obecnej sklepu Empik.

Plac Wolności z widocznym na końcu budynkiem Arkadii

"...Kuchnie polowe diabli wiedzą gdzie..." - ja wiem, na Placu Wolności :)

Grupa rekonstrukcyjna

Tuż za Arkadią nie da się nie zauważyć gmachu Teatru Polskiego. To teatr dramatyczny, który działa tu od 1875 r. Ciekawy jest napis na budynku – „Naród sobie”, co oznacza, że całość budowy została sfinansowana ze składek społecznych. Na deskach tego teatru wystawiano sztuki w języku polskim, co było ewenementem pod pruskim panowaniem.

Przed budynkiem Teatru Polskiego

I takim sposobem, idąc i rozglądając się na boki docieramy do drugiego zamku w Poznaniu. 

Budynek z kopułą to Collegium Maius - budynek, w którym mieści się Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu - widok od strony ulicy Fredry 

Parafia pod wezwaniem Najświętszego Zbawiciela - kościół zbudowany w 1868 r. dla chrześcijan wyznania ewagelisko-augsburskiego

To Zamek Cesarski. Powstał dla ostatniego cesarza niemieckiego i króla Prus – Wilhelma II, który osobiście nadzorował budowę swojej rezydencji. Choć budowla jest imponująca i swoimi rozmiarami przywodzi na myśl średniowieczne zamki, to jest to najmłodszy zamek w Europie. Powstał na początku XX w. J

Zamek Cesarski

Zamek Cesarski - widok od strony ogrodów

Cesarz tą budowlą chciał podkreślić przynależność Wielkopolski do Cesarstwa Niemieckiego. Posiadłość była zbudowana z rozmachem. Główny budynek składał się z dwóch skrzydeł: z zachodniego, gdzie zlokalizowano pomieszczenia mieszkalne oraz wschodniego, w którym mieściły się komnaty reprezentacyjne. W zachodnim skrzydle parter zajmowały mieszkania służby i dworskiej świty, pierwsze piętro należało do rodziny cesarskiej i połączone było z prywatną kaplicą, drugie piętro zaś zajmowały komnaty następcy tronu i były to tzw. komnaty książęce.

W skrzydle wschodnim najbardziej okazałym pomieszczeniem była Sala Tronowa, zaprojektowana na wzór bizantyjskich świątyń.  We wnęce znajdował się orientalny tron cesarski.

Zamek Cesarski - widok od strony ulicy św. Marcin

Zamek Cesarski - widok od strony ulicy św. Marcin

Zamek Cesarski - widok od strony ulicy św. Marcin

Całość zamku, poza zabudową dodatkową, otaczał ogród różany. A w nim zachowała się do dnia dzisiejszego Fontanna Lwów, którą wykonano na wzór fontanny z Patio de Los Leones w Alhambrze w Grenadzie.

Fontanna Lwów na dziedzińcu zamkowym

Po Powstaniu Wielkopolskim zamek przejął Skarb Państwa. Mieściło się w nim kilka instytucji aż do wybuchu II wojny światowej. Zaraz po wybuchu wojny postanowiono przerobić pruski zamek na siedzibę Adolfa Hitlera. Zmieniono układ wnętrz, przerabiano funkcje poszczególnych pomieszczeń. Nie ma jednak żadnych dowodów na to, czy Hitler w ogóle w Poznaniu był. Po zakończeniu wojny, zamek pełnił rolę obozu przejściowego dla jeńców niemieckich aż w końcu zasiedliło go Ludowe Wojsko Polskie, czyniąc z niego koszary.

Poza murami Zamku Cesarskiego

Kamienny detal na ścianie zamku

Kamienny detal na ścianie zamku

W 1948 r. zamek stał się Nowym Ratuszem, potem siedzibą Miejskiej Rady Narodowej, a na początku lat 60. XX w. siedzibą Pałacu Kultury. W 1979 r. budowla została wpisana na listę zabytków.

Obecnie funkcję gospodarza pełni Centrum Kultury „Zamek”. Mieszczą się tu różne instytucje działające na polu kultury i sztuki. To tu odbywają się m.in. Międzynarodowe Triennale Rzeźby w Poznaniu, największa i cykliczna wystawa współczesnej rzeźby.

Wspólczesna rzeźba w ogrodach

W ogrodowo-parkowych alejkach spotkać można rzeźbę z brązu. Jest to Ławeczka Józefa Kostrzewskiego, jednego z założycieli Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza. Pomnik stoi tu od 2012 r.

Ławeczka Józefa Kostrzewskiego

Collegium Maius widziane spod zamku

Wychodząc z parku od razu w oczy rzuca się strzelisty pomnik w kształcie krzyży. To Pomnik Ofiar Czerwca 1956 r. Stanął tu w 1981 r. w 25 rocznicę wydarzeń czerwcowych, kiedy to podjęto pierwszy strajk ludności wobec ówczesnej władzy. Zaczęło się od Zakładów Cegielskiego, a demonstrujących krwawo rozgromiła milicja. Po wybuchu stanu wojennego, monument stał się symbolem walki o wolność. To właśnie tu odbywały się wszelkiego rodzaju manifestacje, a znak krzyża stał się wyrazem dążenia do niezależności i niepodległości. Trudny to okres w naszej historii. Zabarwiony krwią, cierpieniem i łzami tych, którzy w czasie szturmów milicji stracili bliskich.

Pomnik Ofiar Czerwca 1956 r.

Tuż obok pomnika znajdują się zabudowania Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza z Aulą Uniwersytecką i neorenesansowym gmachem Collegium Minus. Uniwersytet działa od 1919 roku, choć dzieje jego zaczynają się już w XVII w. Obecnie jest to trzecia największa uczelnia w Polsce. Oczywiście przed gmachem stoi pomnik naszego wieszcza Adama Mickiewicza.

Aula Uniwersytecka i Collegium Minus z widocznym pomnikiem Adama Mickiewicza

Jeśli staniemy tyłem do Uniwersytetu, zobaczymy wielki budynek Filharmonii Poznańskiej im. Tadeusza Szeligowskiego, gdzie od marca 1950 r. swoją siedzibę ma słynny chór „Poznańskie Słowiki”. Wielkie gmaszysko to zabudowania z obrębu Zamku Cesarskiego – Ziemstwo Kredytowe. Dawniej budynek pełnił rolę mieszkalną i biurową dla pracowników poczty.

Dawny budynek Ziemstwa Kredytowego, dziś siedziba "Poznańskich Słowików"

Zabudowa Poczty Polskiej...

... nawiązuje do Zamku Cesarskiego

I tak oto dotarliśmy do ulicy św. Marcin. A tu, wielka fiesta z okazji imienin ulicy. Ale o tym już pisałam w poprzednich postach.

Czy warto przespacerować się ulicami Poznania? Warto, bo choć to duża metropolia, to kryje w sobie mnóstwo ciekawych historii. A czasem dobrze je poznać, żeby wzbogacić swą wiedzę. 

Zatem, jeśli pogoda sprzyja wychodźmy poznawać swoją okolicę. Albo jak ja, obierzcie inne miasto za cel i odkrywajcie je dla siebie. Polecam!

Koniec części 2 ostatniej J