Belle epoque cz. I

W starym dworze,

czyli historia o świecie,

który przeminął z wiatrem…

Listopad zeszłego roku sypnął lekkim śniegiem. Przemierzając wielkie połacie graniczne Mazowsza z Podlasiem, widząc walkę jesieni z zimą, nastrajało mnie to nieco nostalgicznie. Całkiem jak XIX w. kobietę, która w obliczu nadciągającego zimna, wspomina ciepłe i przyjemne chwile, które miały miejsce latem. Mój nastrój spotęgował się jeszcze bardziej, kiedy dotarłam do miejscowości Dąbrowa. Dziś Drogi Gościu zapraszam Cię do minionej belle epoque. Do świata, który przeminął z wiatrem…

Dąbrowa – cicha i mała wieś w Polsce, w województwie mazowieckim, choć już na pograniczu ze środkowym Podlasiem. W dawnej ziemi drohickiej do 1930 r. funkcjonowała jako Duplewice, gdyż miejscowość dzieliła się w świadomości mieszkańców na „małą” i „dużą” wieś.

Wieś Dąbrowa, dawniej Duplewice

Do lat 50. XIX w. Duplewice należały do dóbr łysowskich. Ich właścicielami byli Jakub Dobrzyński i jego żona Rozalia z Kłopotowskich. Dla nich to właśnie powstał dworek wzniesiony w 1852 r. Gospodarzyli tu do 1909 r. 

Zabudowania dworskie - widok z szosy

Do dworu prowadzi wąska grobla, między dwoma stawami

Dwór w Dąbrowie (po przebudowie)

W sąsiednim dworze, w Łysowie, w 1890 r. pracował jako guwerner Stefan Żeromski (1864-1925), polski pisarz. Zapewne kontakty z dworem w Duplewicach były utrzymywane.

Potem właścicielami majątku zostali Bujalscy i Fayettowie. Ale na bardzo krótko, bowiem w 1911 r. Duplewice nabyli Ignacy Fonberg z żoną Zofią z Łuniewskich. Wówczas majątek liczył sobie 400 ha gruntów ornych i 100 ha lasów. Posiadał stajnię dla 20 koni. W gospodarstwie pomagał traktor i młockarnia a dwór oświetlono energią elektryczną z siłowni wiatrowej. W majątku hodowano też krowy a staw zarybiono. I życie kwitło. Dwór przetrwał też I wojnę światową.

Tablica poświęcona ostatniemu właścicielowi majątku w Dąbrowie - Ignacemu Fonbergowi

W czasie II wojny światowej ukrywali się tu żołnierze AK. Majątek zaopatrywał w żywność oddziały partyzanckie. W 1944 r. NKWD aresztowało Ignacego Fonberga i przez półtora roku przetrzymywało go w siedleckim więzieniu.

Po II wojnie światowej dwór pełnił funkcję szkoły i przedszkola a sam majątek został rozparcelowany. Od 2011 r. gmina przekazała zespół dworsko-parkowy dla województwa mazowieckiego z przeznaczeniem na cele statutowe Muzeum Regionalnemu w Siedlcach.

Dziś możemy podziwiać odnowione obiekty. Budynki są klasycystyczne, murowane, stanowiące typowy przykład architektury dworskiej. Dawniej budynek domostwa był parterowy, teraz, po podniesieniu dachu, na poddaszu mieści pokoje gościnne. W oficynie, zbudowanej w 1852 r., znajdują się pomieszczenia administracyjne i sale konferencyjne. Całość otacza 150-letni park oraz 100-letni sad, a także stawy, które dawniej pełniły nie tylko funkcje estetyczne, służące wypoczynkowi ale także użytkowe.

Malowniczy staw obok dworu, z prawej strony główny budynek mieszkalny

Obecnie ekspozycja wewnątrz dworu przedstawia wygląd siedziby średnio zamożnego ziemianina z końca XIX w i I połowy XX w. Obrazy na ścianach to własność Muzeum w Siedlcach ale też prezenty od różnych darczyńców. Muzeum Ziemiaństwa działa przy wsparciu Zamku Królewskiego w Warszawie, Muzeum Warszawy i Muzeum Narodowego w Warszawie.

Przed dworem w Dąbrowie

 Wejdźmy zatem do środka. Oprowadzać nas będą całkowicie wymyśleni  przeze mnie mieszkańcy dworu. Zbieżność imion zamierzona a chwilami czysto przypadkowa ;)

W Dworskiej Sieni:

„ – Zimno dziś, choć dopiero co świętowaliśmy dożynki. Niebo spochmurniało. Janie, wystaw proszę stojak na parasolki. I niech Józia zagotuje herbaty dla Zofii. A dla mnie niech przygotuje poncz.”

W większości dworów sień była takim przedpokojem, usytuowanym na osi budynku. To tu następował podział na część reprezentacyjną i gospodarczą. To w sieni zdejmowano wierzchnie ubranie, wobec czego często spotkać tu można meble na ubrania czy kufry podróżne. Dla ozdoby wieszano tu herby rodowe lub myśliwskie trofea w myśl zasady, że sień jest wizytówką całego domu, więc powinna robić dobre wrażenie. W sieni często stawiano wieńce dożynkowe jako symbol urodzaju i dostatku zaraz po tym, jak święciło się je w kościele. Potem przechowywano je w stodole do kolejnego roku, do nowego siewu. To święto ludowe było tradycyjnie obchodzone w pierwszy dzień jesieni i oznaczało zakończenie żniw i prac polowych.

W sieni - wieniec dożynkowy. W tle lustro z konsolą z początku XX w.(depozyt Macieja Wolińskiego)

Stojak na parasolki, XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

„ – Jakiś Pan przyszedł. Czeka w kancelarii. Mówi, że o te indyki mu się rozchodzi.

 - Już idę. Gdzie herbata dla Pani?

 - Robi się Jaśnie Wielmożny Panie, zaraz podamy.”

Zazwyczaj herbatę przygotowywano w Kredensie, czyli pomocniczym pomieszczeniu, który sąsiadował z pokojem stołowym.  Tu mieściły się meble kryjące dodatkową zastawę stołową. Na stołach układano półmiski i przystrajano je przed podaniem na stół. Doprawiano potrawy przed ostatecznym podaniem gościom. To w tym pomieszczeniu nastawiano samowar a także czyszczono lampy naftowe zanim przenoszono je do pozostałych pomieszczeń.

W dawnym Kredensie: stolik pomocniczy z XX w. oraz serwantka z przełomu XIX i XX w. (Serwantka to depozyt z Muzeum Regionalnego w Siedlcach. Naczynia w serwantce i stolik pomocniczy to depozyt z Muzeum Warszawy i zbiory Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Samowar - dar Andrzeja Laudowicza ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach, stoi na stoliku pod samowar z początku XX w. (stolik to depozyt z Muzeum Warszawy i zbiory Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Przepiękna, srebrna bola do ponczu z ok. 1900 r.  oraz stolik z trzema szufladami z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

 Za to drugim pomieszczeniem sąsiadującym z dworską sienią była Dworska Kancelaria, czyli inaczej Pokój Pana. To w tym pokoju, pełniącym funkcję biura, zapadały decyzje dotyczące majątku, życia dworskiego i gospodarczego. Tu prowadzono księgi, rachunki, rozliczenia. W kancelarii byli przyjmowani przez właściciela dworu wszyscy interesanci przybyli w różnych sprawach.

Biblioteczka z XIX w. (depozyt Muzeum Warszawy) Na niej dwa szklane talerze ze Śląska z XIX w. (dar Andrzeja Kołdera) a między nimi popiersie Józefa Piłsudskiego z XX w. (dar Andrzeja Matuszewicza). Nad biblioteczką wisi obraz "Konie przy stogu" Jana Kotowskiego z XX w. ( ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach)

Stół gabinetowy z XIX w (depozyt Muzeum Warszawy) z krzesłem w typie mebli gdańskich z przełomu XIX i XX w. (depozyt Muzeum Regionalnego w Siedlcach). Na biurku: garnitur gabinetowy na biurko z mosiądzu z XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie), Lampa naftowa z XX w. (dar Andrzeja Matuszewicza), barometr z XX w. (depozyt Muzeum Regionalnego w Siedlcach). Pod biurkiem skóra dzika (dar Adama Stępniaka).

Plakieta z 1898 r z popiersiem Adama Mickiewicza  ( ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach)

Kufer podróżny z Kresów z przełomu XIX i XX w. (depozyt Andrzeja Matuszewicza)

Radio lampowe "Stern" z XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie), wieszak wiszący z XX w. i laska drewniana z XX w. (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), stolik - etażerka z przełomu wieków XIX i XX (depozyt Muzeum Warszawy), szpicruta i buty do konnej jazdy (dar Andrzeja Matuszewicza), piesek do zdejmowania butów XX wieczny (dar Andrzeja Laudowicza). Na ścianie dwie ryciny: z lewej "Polowanie z sokołami" XIX w. Alfreda Wierusza Kowalskiego (dar Macieja Rydla) i z prawej "Szlachta polska w dawnych ubiorach" Jana Lewickiego ( dar Waldemara Gujskiego)

Tymczasem w pokoju dalej, chwilę wytchnienia znajdowała gospodyni.

„ – Panowie rozprawiają o majątku a mnie te gospodarskie zajęcia prawie wcale nie interesują. Moja droga Różo, czy dostaliście już zaproszenie od naszych sąsiadów na coroczny bal dobroczynny?

- Kochana Zofio, jeszcze nie. Ale lada moment spodziewamy się, bowiem nasza panna na wydaniu, a sąsiadów kawaler całkiem przystojny i majętny. Ach, byłaby to taka świetna partia dla mojej Heleny…

- Ach, co to byłby za ślub… Młodość, uroda, suknia! I wesele huczne… Może posłuchajmy muzyki z patefonu?.”

Pokój Pani  był pomieszczeniem prywatnym i całkowicie urządzonym wedle obowiązującej mody bądź też wedle gustów jego właścicielki. Służył do odpoczynku, chwili relaksu, ustalania ze służbą spraw typowo gospodarczych, codziennych a także do spotkań z zaprzyjaźnionymi gośćmi domu. To tu ploteczki żyły własnym życiem, świat książkowych romansów miał się całkiem nieźle a wszelkie dąsy i humory ugłaskane bywały przez mężów swoich żon.

Komplet wypoczynkowy: szezlong i dwa fotele z ok. 1870 r oraz stolik-taca z przełomu XIX i XX w. (depozyt Muzeum Warszawy), stolik do robótek z XIX w. (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), serwetka szydełkowa z XX w. (dar osoby prywatnej), dwie filiżanki z łyżeczkami, ceramiczne XX w. (dar Andrzeja Matuszewicza)

Wspomniany powyżej szezlong a także toaletka z uchylnym lustrem z XIX w. i okrągły stolik z XIX w. (depozyt Muzeum Warszawy). Na toaletce stoi zestaw toaletowy ceramiczny z I poł. XX w. (dar Jolanty i Marka Michniewskich, ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), serwetki to dar osoby prywatnej.

Działający jeszcze patefon firmy "Charlophon" 1900-1910 (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach)

Czym mogła się zajmować kobieta z przełomu wieków? Oczywiście planowaniem obiadów na cały rok :) Poniżej książeczki z przepisami czasopismo "Arkady" z lat 30. XX w. (depozyt Jerzego Korzeniewskiego)

Piękna lampa wisząca z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

 Obok życia dworskiego właścicieli majątku, tuż obok kwitło życie dworskiej służby. W środowisku tym tak samo kochano, cieszyło życiem, przeżywało dramaty i smucono się z nieszczęść.

„ – Maryś, choć no na stronę! Na momencik!

- Pani Zofia weźmie zaraz kąpiel. Muszę przygotować jej garderobę. Nie mam teraz czasu.

- Znajdź chwilę i wyjdź do ogrodu, chcę ci coś powiedzieć.

- Stefanku, powiedz teraz, widzisz, żem zajęta. Niosę dzban z misą i zaraz wody zagrzać trzeba…”

Łazienka. Już w XVIII w. osobne pokoje służące do kąpieli stały się modne w pałacach. W pomniejszych dworach także przygotowywano dla tego celu specjalne pomieszczenia. Zazwyczaj wstawiano tam przenośne wanny na ozdobnych nóżkach, które wcześniej służba ogrzewała. W dalszym ciągu jednak, we dworach, zwłaszcza w okresie międzywojennym, w sypialniach za parawanem, urządzane były kąciki toaletowe, gdzie miejsce swe znajdowały tzw. krzesła sedesowe czy misy z dzbanami z wodą do mycia.

W łazience stoi wanna z XXI w. i parawan złożony z czterech paneli z początku XX w. Pomieszczenie oświetla mosiężna lampa ze szklanym kloszem z początku XX w. (wszystkie sprzęty pochodzą ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie).

Toaletka z lustrem i krzesło z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie) oraz komplet toaletowy ceramiczny z początku XX w., na który składają się dzban z misą oraz dwa naczynia z pokrywkami (dar Dariusza Sutkowskiego)

Pomieszczeniem najbardziej prywatnym, gdzie i służba miała ograniczony dostęp była Sypialnia Gospodarzy.

„ – Czy mi się wydaje, czy pościel taka zimna…

 - Ignacy, tobie zawsze zimno, mimo ciepłej pierzyny.

 - Droga Zosiu, wszak sam widziałem, że nie zagrzała nam Marysia naczynia. Ona to chyba buja w obłokach. A i Stefan wodzi za nią oczyma.

 - Nasz ogrodnik? Do naszej Marysi?

- A jakże, sam widziałem.”

W sypialniach oczywiście dominowało wielkie łoże małżeńskie. W miarę możliwości pokój wyposażany był w tzw. garnitur mebli z ciemnego drewna. Do tego dochodziły także komody, szafki bieliźniarki i toaletki a także wspomniane wcześniej kąciki toaletowe za ozdobnymi parawanami.

W sypialniach znajdowało się najwięcej elementów religijnych czy to w postaci dewocjonaliów stojących czy wiszących. To wreszcie w pokoju takim gospodarze szeptali sobie o największych tajemnicach czy sekretnych marzeniach. Resztę przemilczmy i pójdźmy dalej…

W sypialni gospodarzy: dwa łóżka XIX/XX w. (depozyt Andrzeja Matuszewicza), dwie kapy na nie z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), pościel rozszywana koronkami (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie), na łóżku naczynie do ogrzewania pościeli z XX w. i stojący na szafce lichtarz na kolistej stopce z XX w. (dar Andrzeja Matuszewicza). Dwie szafki nocne z początku XX w. mają marmurowe blaty, podobnie jak komoda z lustrem (depozyt Zamku Królewskiego w Warszawie), na której stoi lampa naftowa, stojąca, z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Lampa wisząca z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Dalej, to znaczy do Salonu. To było najbardziej reprezentacyjne pomieszczenie w domu, zwykle położone na osi budynku, które od sieni dworskiej dzieliły duże rozsuwane drzwi.

„ – Julio, zagraj nam coś. Tak ku pokrzepieniu, bo dziś jakoś tak szaro na zewnątrz.

- Dobrze mamo.”

W salonie zwykle stał fortepian, na którym młode adeptki sztuki muzycznej uczyły się wygrywać mazurki i polonezy, a gdzie często można było usłyszeć Chopina. Tu zbierała się cała rodzina w czasie wolnym od innych zajęć. Przyjmowani tu goście pili herbatę, relaksowali się, rozmawiali, słuchali muzyki.

Salony najczęściej wyposażane były w najnowsze meble, ozdabiane dekoracyjnymi tkaninami, z kompletem obrazów pędzli słynnych malarzy. Pokój, z którego było wyjście na ogród, był ogrzewany reprezentacyjnym kominkiem, na którym ustawiano efektowne ozdoby jak mosiężne figurki czy porcelanowe bibeloty.

W salonie mamy komplet mebli neorokokowych - stół, kanapę i cztery krzesła, z początku XX w. ((ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), na stole stoi lampa naftowa z przełomu XIX i XX w. (dar Zbigniewa Florysiaka) a całość stoi na wełnianym dywanie z XX w. (dar Andrzeja Kołdera)

Fortepian firmy C.M. Schröder, Petersburg, 1885 r. (dar Agaty Wąsowskiej-Ginejko, ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach), taboret do fortepianu z początku XX w. (dar osoby prywatnej). Powyżej dwa obrazy: z lewej "Pejzaż z moczarami" Jana Grubińskiego z końca XIX w. oraz "Sanie przed dworkiem" Jana Kotowskiego z przełomu XIX i XX w. (oba ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach)

Przy kominku stojak z przyborami kominkowymi z XIX w. (depozyt Muzeum Warszawy), na kominku zegar kominkowy, Paryż, 3 ćw. XIX w. oraz dzwonek na służbę plum plum z XIX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Wyjście z salonu na taras i do ogrodu

Tuż obok salonu mieściła się jadalnia, czyli Pokój Stołowy. Miejsce, gdzie wszyscy mieszkańcy a także zaproszeni goście jadali posiłki.

„ – Gdzie wszyscy się podziali Józiu? Obiad przecież.

 - Pan Ignacy przyjmuje jeszcze interesanta w kancelarii, panienka Julcia przebiera się a panicz Władzio pojechał do majątku tych państwa, co to byli tu przedwczoraj.

 - A ten tam po co?

-  Ja tam nie wiem, ale mi się zdaje, że jemu to panna Helenka bliska sercu.

 - A cóż to za rzeczy opowiadasz moja Józiu? Obiad lepiej podaj.”

W pokoju stołowym głównym meblem był duży stół, który w miarę potrzeby mógł być rozłożony. Wokół znajdowały się ozdobne krzesła. Na białych, wykrochmalonych obrusach błyszczała zastawa stołowa, biała porcelana i srebrne sztućce.

Stół rozkładany, pocz. XX w. (depozyt Andrzeja Matuszewicza). Wokół 12 krzeseł z II poł. XIX w. (depozyt Muzeum Narodowego w Warszawie). Na stole para świeczników 4 świecowych Fraget, II poł. XIX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie). Pomieszczenie oświetla żyrandol 8 świecowy i 4 kinkiety (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach). W głębi widoczne otwierane drzwi, które łączyły salon z sienią.

Zastawa stołowa: serwis obiadowy , Rosethal, XX w. i szklana karafka z XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie). Komplet sztućców na 6 osób, plater, XX w. (depozyt Andrzeja Matuszewicza), kabarety do przypraw z XIX w (depozyt Muzeum Warszawy)

W pomieszczeniu tym, ogrzewanym piecem kaflowym, znajdowały się także małe kredensiki, czy serwantki, które na co dzień mieściły zastawę, a które też były pomocne służbie do serwowania posiłków. W jadalni miejsce swe miał także zegar podłogowy a także liczne portrety członków rodziny.

Piec kaflowy ze ślicznym zwieńczeniem

Serwantka kątowa z XIX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie). Waza dekoracyjna na serwantce pochodzi z XIX w.(depozyt Muzeum Warszawy) natomiast naczynia w serwantce kątowej to depozyt Muzeum Warszawy oraz rzeczy pochodzące ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie oraz Muzeum Regionalnego w Siedlcach

Stolik pomocniczy z XX w. (depozyt Muzeum Warszawy) a na nim zestaw śniadaniowy z początku XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

A skąd pochodziły wszystkie przysmaki serwowane na stół? Oczywiście z Kuchni.

„ – Józiu, Pani prosi o herbatę.

- Kiedy mnie teraz zupy trzeba pilnować! Skaranie boskie, rano herbata, w południe herbata, po obiedzie herbata i wieczorem też herbata! A kiedy obiad mam ugotować? Janie, znajdź szybko Marysię, niech pomoże tu w kuchni!

 - Józiu, Marysia zdaje się, ogródka pilnuje.

 - Ogródka… Chyba pod okiem Stefana. No idźże już, herbatę mam robić.

- Idę już, idę.”

Mówi się, że kuchnia jest sercem domu. Dawniej kuchnie umiejscawiane były z dala od głównego budynku, tak, by zapachy z niej nie dochodziły do nozdrzy domowników i gości. Potem, by potrawy nie stygły zbyt szybko, łączono je tunelami z domem lub sytuowano w bocznych skrzydłach lub przybudówkach. Być może w Dąbrowie, z początku, wybudowana dwa lata później, oficyna, pełniła taką funkcję. Wiadomym jest, że w XX już wieku, kuchnia była w drewnianej przybudówce, znajdującej się od strony wschodniej, a którą to przybudówkę rozebrano w okresie powojennym.

Niezaprzeczalnym faktem jest, że wówczas jadano zdrowo, smacznie, czasem zbyt tłusto, ale potrawy przygotowywane na kuchennych piecach miały zupełnie inny, niepowtarzalny smak. No i dobra kucharka była na wagę złota, bo niejednokrotnie od jej dobrego smaku, zależała dobra opinia o całym dworze.

Piec kuchenny. Naczynia kamionkowe i miedziane rondle a także kosze wiklinowe to depozyt Muzeum Regionalnego w Siedlcach oraz podarunki darczyńców

Kredens drewniany z początku XX w. (depozyt Andrzeja Matuszewicza) a w nim 18 talerzy fajansowych, Francja, XX w. (własność Andrzeja Matuszewicza) oraz naczynia szklane,  moździerze z tłuczkami (depozyt Muzeum Regionalnego w Siedlcach oraz podarunki darczyńców). Na kredensie waga szalkowa z odważnikami (depozyt osoby prywatnej). Obok kredensu stoi maselnica na pieńku (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie)

Umywalka przyścienna z XX w. (ze zbiorów Muzeum Ziemiaństwa w Dąbrowie). Umywalka, jak umywalka, ale te kurki są przepięknej urody i bardzo oryginalne

Aby móc przygotować wykwintny obiad, gdzieś trzeba było umieszczać na niego składniki. Wówczas mało kto miał lodówkę. Aby żywność nie psuła się zbyt szybko, składowano ją w ziemiankach, piwnicach, czy beczkach wstawianych do zimnego strumienia, czy rzeki. W naszym dworze była Spiżarnia z piwnicą.

„ – Janie, te nalewki są pyszne!

- Stefan, jak nas Jaśnie Pan przyłapie, dopiero z nami potańcuje!

- Przecież my tylko próbujemy, co by gospodarzom siarki nie polać.

- Z naszych owoców robione, to przednie być muszą. No, zakorkuj już.”

Spiżarnia należała do ważnych pomieszczeń gospodarczych. Zazwyczaj była bez okna, lub z małym, zakratowanym okienkiem, z kamienną posadzką. Pod ścianami znajdowały się regały na przetwory, u sufitu zwieszały się mięsiwa, suszone zioła i grzyby. Z całą pewnością piwniczka pełna była zapachów. Dworskie spiżarnie słynęły z doskonałego zaopatrzenia w różne gatunki kasz, warzyw i owoców pozyskiwanych z własnych sadów. Powodzeniem cieszyły się też kiszonki, marynaty, susz czy konfitury. Jarzyny trzymano w rzecznym, białym piasku.

Piwnica w Dąbrowie. W głębi stoi beczka dębowa z XXI w., którą wykonał Krzysztof Kwiatek z Kopci, gm. Domanice (depozyt Andrzeja Matuszewicza). Skrzynka z owocami zawiera jabłka z dworskiego sadu.

Owoce także kandyzowano. Do aromatyzowania potraw używano smażonych w cukrze płatków róż, całych fiołków czy kwiatów pomarańczy.

W piwniczkach składowano także napoje. Z owoców i ziół robiono nalewki, które miały spełniać funkcje lecznicze a także z owoców wyrabiano wina owocowe, służące do deserów. Wina z Węgier, Francji czy Niemiec kupowano w beczkach lub butelkach. Bo choć każdy dwór chciał być samowystarczalny, to jednak pewne produkty kupowano w sklepach, w miastach lub od wędrownych handlarzy a także sprowadzano je z zagranicy.

Kredens ludowy, sosnowy, pocz. XX w. (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach)

Centryfuga "Wiking", pocz. XX w. (ze zbiorów Muzeum Regionalnego w Siedlcach) Centryfuga czyli wirówka - miała za zadanie rozdzielać zawiesiny i emulsję przy robieniu soków czy nalewek

Od nadmiaru tych wspaniałości człowiek robi się głodny. Zapraszam więc, na jakiś obiad, a po nim zaserwuję Wam coś na deser w następnym poście. Zatem nie odchodźcie za daleko.

Pamiętacie jeszcze takie muzealne kapcie?

C.d.n. …