Mikołaj Kopernik, wielkim uczonym był...

 Wstrzymał słońce, ruszył ziemię….

Mikołaj Kopernik wielkim uczonym był i nie ma co do tego żadnych wątpliwości. Może nie do końca jemu współcześni rozumieli jego geniusz, ale na kartach historii zapisał się jako astronom, lekarz, matematyk i obserwator. Rok 2023 został okrzyknięty jego rokiem, więc warto zakończyć go wpisem o miejscu, gdzie żywot uczonego się skończył. 

Nicolaus Copernicus

Frombork... Miasto, które jak się okazało, było ostatnim miejscem jego ziemskiej wędrówki. W 2008 roku gruchnęła wiadomość, że odkryto grób Mikołaja Kopernika, a szczątki, które tam spoczywały, na podstawie wyodrębnionego DNA, z pewnością należały do uczonego. Porównano je z DNA z próbek włosów znalezionych w manuskrypcie "Calendarium Romanum Magnum" Johannesa Stöfflera z 1518 r., które Kopernik miał przez całe swoje życie, a które Szwedzi w czasie Potopu Szwedzkiego raczyli wywieźć do siebie. Długa i żmudna praca przyniosła efekty i dwa lata później, Mikołaj Kopernik został ponownie pochowany, z honorami, pod posadzką katedry we Fromborku. Przez lata miejsce zapomniane i nieznane, mimo licznych poszukiwań, od 2010 r. oznaczone nagrobkiem z czarnego granitu z modelem Układu Słonecznego i dużym, złotym Słońcem, które to astronom wstrzymał. Na nagrobku widać też podobiznę Kopernika, a przez okienko w podłodze, można zerknąć do niszy, w której spoczywają szczątki w trumnie.

Czarny granit nad grobem Kopernika

Trumna ze szczątkami astronoma

Jak zwykle moje szczęście, że jak chcę coś sfocić, to właśnie mam prace remontowe i rusztowania. Te akurat stanęły nad grobem Mikołaja Kopernika.

Z Fromborkiem wiąże genialnego uczonego także miejsce pracy. To tu prowadził swe obserwacje, sporządzał notatki, dokonywał pomiarów. Trwało to około 30 lat. We Fromborku, z wieży kościoła obserwował nieboskłon. Tu też miał swoją pracownię. Zdecydowanie był to najbardziej znany człowiek, mieszkający na Warmii.

Wzgórze Katedralne we Fromborku

 

Pewnego dnia, postanowiłam powrócić do miasta, które odwiedziłam raz, w czasie kolonii letniej w Elblągu. Miałam wówczas jakieś 12 - 13 lat. Niewiele pamiętałam z tej wycieczki, bo umówmy się, kto mając lat "naście" myśli o astronomii i gościu z dziwną fryzurą. Komu wtedy siedzą w głowie zabytki średniowieczne. Ważniejsze, czy starczy na lody i na ile kulek można sobie pozwolić, co by starczyło do końca kolonii. Tak, więc już jako dorosła osoba, objawiłam się we Fromborku, by przypomnieć sobie postać Mikołaja Kopernika. O lodach mogłam zapomnieć, bo tego dnia wiało i lało, za to widok z hotelowego okna miałam wprost na katedrę i.... kawał historii.

Widok na historię z mojego pokoju w hotelu

Kiedy dotarłam do hotelu, było już późne popołudnie. Po obiadokolacji wyruszyłam na mały spacer po mieście, które nie jest jakieś wielkie i da się go obejść w dwie godzinki. Dogłębne zwiedzanie zaplanowane było na kolejny dzień, także wieczorem tylko spacer, co by się dobrze spało ;)

Frombork (z niem. Frauenburg, z historycznej łaciny Castrum Dominae Nostrae, czyli "Zamek Naszej Pani" lub też Civitas Warmiensis, czyli "Miasto Warmińskie", bo też wówczas Frombork był stolicą Warmii, będącą własnością biskupów warmińskich) leży nad Zalewem Wiślanym w dawnej historycznej krainie Warmii Biskupiej, stanowiącej część dawnych Prus. I dlatego Niemcy chcieli sobie zawłaszczyć naukowca, twierdząc, że Nicolaus Copernicus jest ich ziomeczkiem. A on, nasz ci on! Nasz i kropka.

Ja tu przyjeżdżam z wizytą, a ty mnie tak deszczem witasz? Oj, Miki... Ostatnie zdjęcie mojej parasolki ;)

Ryneczek we Fromborku

Katedra we Fromborku

Wieża Wodna z 1571 roku, w tle kościół katolicki p.w. św. Wojciecha

Dawny dworzec kolejowy dla byłej Kolei Nadzalewowej. Ostatni pociąg zatrzymał się tu w 2013 roku.

Kanał, a jakże, Kopernika :)

Pomnik astrolabium, przyrządu, którym posługiwał się genialny astronom

Sgraffitto przy rynku

Rynek we Fromborku

Posłuchaj Mikołaju... Ty jesteś nasz, Polak, pamiętaj ;)

Dawny kościół rzymskokatolicki p.w. św. Mikołaja

Szpital św. Ducha

 

Nad Zalewem moja parasolka postanowiła zamienić się w łódkę i popłynąć w rejs hen, ku Bałtykowi. Podmuch wiatru wyrwał mi ją tak szybko, że nie zdążyłam jej złapać. W ręku została tylko rączka :) Dlatego postanowiłam wrócić do hotelu i modlić się o lepszą pogodę w dniu następnym. Chyba podziałało...

Zalew Wiślany

Zalew Wiślany

Frombork od strony Zalewu Wiślanego

Miejsce, gdzie moja parasolka stała się łódką i popłynęła w rejs...

Duśka na końcu asfaltowego mola ;)

Molo we Fromborku

 

Rano po deszczu ani śladu. Po śniadaniu pierwsze kroki skierowałam na miejsce życia naszego astronoma, czyli na Wzgórze Katedralne. 

Pewnym krokiem na Wzgórze Katedralne

Mury wzgórza

Kancelaria parafialna katedry

Średniowieczne mury we Fromborku, z lewej Dawny Pałac Biskupi, po środku Baszta Ferbera

Brama Południowa

Brama Południowa, przystrojona na czas komunii

Baszta Prochowa i Nowy Wikariat

Założenia Wzgórza Katedralnego

Dąb szypułkowy "Mikołaj"

Pomnik przyrody - 600 - letni dąb szypułkowy "Mikołaj"

Fromborska Katedra

Pomnik kardynała Stanisława Hozjusza, XVI w. biskupa warmińskiego

Katedra Fromborska

Kapitularz

Zaułki Wzgórza Katedralnego

Brama Południowa, Nowy Wikariat, wieża Radziejowskiego

Ponieważ moja wizyta zbiegła się z majową niedzielą, trafiła się komunia w katedrze. 

Uroczo przystrojona katedra na czas I Komunii Św. - ujęło mnie to, bo było skromnie, a dzieci potem mogły zabrać ze sobą "swoje" roślinki :)

Dlatego najpierw poszłam do dawnego Pałacu Biskupiego, w którym mieści się Muzeum Mikołaja Kopernika. Warto też dodać, że wśród licznych zawodów, które przypisuje się astronomowi, jest także fakt odbycia studiów prawniczych i bycia kanonikiem.

Wejście do Muzeum Mikołaja Kopernika

Muzeum Mikołaja Kopernika w Dawnym Pałacu Biskupim

Pałac Biskupi na Wzgórzu Katedralnym powstał w 1523 r. i był wielokrotnie przebudowywaną rezydencją biskupów warmińskich. Obecnie gmach główny jest placówką muzealną, w której można dowiedzieć się co nie co o życiu Kopernika, zobaczyć jakimi sprzętami się posługiwał, jakimi narzędziami leczył ludzi, jakie miał pismo, albo jakie portrety. Bardzo ciekawa wystawa stała jest także uzupełniana wystawami czasowymi.

Witraże katedry we Fromborku

Wystawa poświęcona renowacji witraży katedry

Muzeum wyposażone jest w meble z epoki

Jak zwykle mój wzrok przyciąga piec kaflowy

Pośród map regionu, świata, nieba, stoi ten, który zrewolucjonizował poglądy uczonych przełomu XV i XVI w.

Zachowane buty z XVI w.

Medale, odznaki pamiątkowe

Miedzioryty w wizerunkiem Kopernika

Z prawej - fotel w stylu Ludwika XV, z wyposażenia pałacu letniego cesarskiego Hohenzollernów w Kadynach, 2 poł. XIX w., z lewej - fotel neorenesansowy, także z 2 poł. XIX w.

Przyrządy astronomiczne

Zastawa stołowa i szkło, zwane "Skarbem z Pieli". Pochodzi z dworu rodziny Brandt.

Portret Mikołaja Kopernika z 1923 r.

Płyta z brązu z pomnika Mikołaja Kopernika z 1909 r. Autorem płaskorzeźby jest Julius Seitz z Freiburga

I znów piękny piec kaflowy...

Witraże fromborskie

Skarb z Pieli. Ten zestaw porcelany i szkła przez 57 lat pozostawał ukryty w podworskim parku w Pielach. Obejmuje on 274 obiekty, z czego 248 stanowi neobarokowa zastawa stołowa z końca XIX w. z dekoracją w typie dalekowschodnim. Skarb został odnaleziony w 2002 r.

Portrety Mikołaja Kopernika, w tym ten z lewej przedstawia go jako medyka z atrybutem w postaci konwalii i jest to kopia XVII w. portretu, wykonana w XIX w. Oryginał został spalony przez Niemców w 1944 roku. (I oni twierdzą, że Kopernik to ich człowiek???)

Chyba najbardziej znane dzieło Jana Matejki, przedstawiające Mikołaja Kopernika, czyli Rozmowa z Bogiem. Jest w nim trochę błędów historycznych: po pierwsze: astronom obserwuje niebo na tarasie wieży - dziś wiadomo, że choć wieża należała do Kopernika, to jednak on tam tylko mieszkał, nie prowadził stamtąd obserwacji; po drugie: przedstawiona w rogu portretu luneta nie mogła być w czasach Kopernika, jako, że pierwszy spojrzał przez nią Galileusz, jakieś pół wieku po śmierci uczonego; wreszcie po trzecie: Jan Matejko nigdy we Fromborku nie był, a fasadę katedry namalował ze zdjęcia. Czyli cały obraz to jedynie wymysł malarza, no ale malował go w 1873 roku "ku pokrzepieniu serc" po Powstaniu Styczniowym, można więc te błędy wybaczyć. A prezentowany obraz to kopia wykonana przez Annę Szymborską w 1948 r.

Różne wizerunki Kopernika na pomnikach

Portret Mikołaja Kopernika jako medyka (konwalia w ręku). Autorem portretu jest Leon Wyczółkowski, 1923 r.

Historia gabinetu astronoma

Tak mógłby wyglądać gabinet Kopernika - skromny, ale ze wszystkim, co potrzebne

Cyrkle i przybory kreślarskie

Kwadrant słoneczny - dodawany do mierzenia wysokości Słońca nad horyzontem. Za pomocą kwadrantu astronom wyznaczał kąt nachylenia ekliptyki do równika, czyli równika od zwrotników, mógł też wyznaczyć szerokość geograficzną miejsca obserwacji.

Astrolabium - najbardziej skomplikowane narzędzie, jakim posługiwał się Kopernik. Przyrząd ten służył do wyznaczania na niebie Księżyca i planet. Dzięki niemu można określić szerokość i długość ekliptyczną obserwowanego ciała niebieskiego. Za pomocą tych obręcz z podziałkami, Kopernik dokonywał swych pomiarów.

Trójkąt paralektyczny, czyli Trikwetrum (kto wymyśla tak trudne nazwy???). Tym przyrządem Kopernik wyliczał jaka jest odległość Księżyca od Ziemi.

Gwiazdozbiory na globusie, oczywiście szukałam wśród zodiaków mojego - Wodnika, czyli Aquariusa

Wizerunki Mikołaja Kopernika

Oczywiście miejsce centralne Wzgórza Katedralnego stanowi katedra. Pełna jej nazwa to Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja. Duża bryła kościoła powstała w latach 1329 - 1388 w miejscu dawnej drewnianej katedry. Wówczas nie posiadała żadnej wieży. Pod koniec XVI w. dobudowano do niej sygnaturkę w stylu renesansowym, a w XVII w. umieszczono zegar kościelny. Dobudowano także dwie kaplice: św. Jerzego, zwaną Kaplicą Polską oraz Zbawiciela, zwaną też Kaplicą Świętych Relikwii. Ołtarz główny pochodzi z XVIII w. i przedstawia patronów kościoła, czyli Wniebowzięcie Maryi Panny oraz Męczeństwo św. Andrzeja.

Bazylika Archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja

Biały budynek to Kaplica Zbawiciela

Portal wejściowy do katedry

Nawa główna świątyni

Pięknie kuta brama do Kaplicy Zbawiciela

Ambona w katedrze

Poliptyk fromborski z 1504 r. miał być pierwotnie w ołtarzu głównym. Powstał w Toruniu, przedstawia Maryję Pannę z Dzieciątkiem w otoczeniu Ojców Kościoła. Sceny na skrzydłach przedstawiają sceny maryjne oraz pasyjne.

Prezbiterium w katedrze

Stelle oraz chrzcielnica 

 

To, co najbardziej zachwyca w świątyni to nie tylko piękne intarsjowane stalle czy boczne ołtarze, rzeźby i obrazy. To także organy. Kapituła Warmińska w 1683 r. podpisała umowę z organomistrzem Danielem Nitrowskim z Gdańska na wykonanie nowych organów, gdyż stare zostały wywiezione przez Szwedów w czasie potopu szwedzkiego. Niedługo przed II wojną światową postanowiono zbudować nowe organy. Organomistrz E. Kemper zachował starą barokową cześć główną organów i połączył ją elektrycznie ze stołem gry, który stał na posadzce katedry. I choć w czasie wojny organy zostały zniszczone, to udało się przywrócić je do stanu używalności. Od 1967 roku odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej. Ja również miałam okazję wysłuchać mini koncertu. Muszę powiedzieć, że to naprawdę fajne doświadczenie.

Organy we fromborskiej katedrze

Stół gry, czyli centrum dowodzenia organami

Oczywiście rzesze turystów ciągną w katedrze tylko w jedno miejsce, czyli do grobu Mikołaja Kopernika. Ja poszłam się przywitać z jego popiersiem. Na cokole astronom trzyma w palcach astrolabium, czyli przyrząd astronomiczny służący do nawigacji i wyznaczania ciał niebieskich nad horyzontem, stosowany do początku XVIII w.

Popiersie Mikołaja Kopernika z astrolabium w ręku

Pomnik znajduje się przy nawie głównej, trudno go przeoczyć

Jednak profil mamy inny :)

 

Mikołaj Kopernik mieszkał w jednej z wież na Wzgórzu Katedralnym. Niestety wieża ta nie jest dostępna do zwiedzania. (edit: od 2023 roku już ponownie otwarta) Jest za to inna, wieża Radziejowskiego. Dawniej była to dzwonnica. Wdrapałam się na taras widokowy, skąd roztacza się wspaniały widok na Frombork, Zalew Wiślany oraz okolice miasta. Zanim spiralnymi schodami doszłam na górę, minęłam jeszcze jedną atrakcję, w postaci wahadła Foucaulta, który pozwala zaobserwować ruch obrotowy ziemi. Kilka chwil stałam i patrzyłam na wahadło. Moja głowa nie mieści, jak rewolucjonizowano naukę za pomocą wahadła czy innych linijek. Zapewne dlatego nie zostałam uczoną ;)

Wieża Radziejowskiego i drewniane krużganki biegnące do Bramy Zachodniej

Drewniane krużganki i wieża mieszkalna, która należała przez prawie 40 lat do Mikołaja Kopernika

Wieża Radziejowskiego, czyli dawna dzwonnica

We wnętrzu wieży

Wahadło Foucaulta

Spiralna klatka schodowa wewnątrz Wieży Radziejowskiego

Wnętrze wieży stanowi także galeria prac artystów

Żeby dojść na taras, trzeba pokonać mnóstwo schodów

Wahadło Foucaulta od góry

Katedra fromborska - widok z tarasu Wieży Radziejowskiego

Widok na Bramę Południową i dalsze zabudowania Fromborka

Zalew Wiślany i wejście do portu

Zalew Wiślany

Zabudowa Fromborka

Na tarasie Wieży Radziejowskiego

Kompleks zabudowy Wzgórza Katedralnego

Brama Zachodnia od strony miasta

Frombork nie jest jakimś mega wielkim miastem, więc w zasadzie większość w nim zobaczyłam. A przynajmniej to, co najbardziej istotne. Nie miałam czasu na planetarium, ale taka placówka znana mi jest chociażby z Torunia.
Nadszedł czas na kolejne miejsca do zobaczenia. I choć czas biegnie jak szalony, ja nie ustaję w wyszukiwaniu ciekawych kierunków i interesujących historii. Sporo opisów czeka "w poczekalni", wybaczcie, ale moja praca zawodowa i zajęcia po pracy, nie pozwalają na długie godziny przed komputerem. Mimo to jednak, będę starała się dalej zarażać Was Cudownym Światem. Póki co, życzę wszystkim Do Siego Roku! Spokojnego wejścia w 2024 rok!

Do zobaczenia!