Łazienki Królewskie,
czyli dziś coś o rozrywce
To, że król
Stanisław August Poniatowski był mecenasem sztuki, bardziej zamiłowanym w
pięknie, niż w polityce, wiemy nie od dziś. Z jego dyplomatycznych działań nie
będziemy go rozliczać. Osądziła go już historia. Ale jedno trzeba mu przyznać.
Została po nim niezła spuścizna, jeśli chodzi o sztuki piękne. To, co polecił
zbudować, sprowadzić, zakupić, albo może i ukraść, do dziś cieszy nasze oczy, a
nagromadzenie tych wspaniałości mieszczą w sobie Łazienki Królewskie w
Warszawie. Dziś zapraszam do odkrycia kolejnej budowli w parku.
Zaraz po
tym, jak mija się główną bramę terenu zielonego, pierwszą napotkaną budowlą
jest Stara Oranżeria, czy jak kto woli Stara Pomarańczarnia. Z zewnątrz wygląda
jak zwykły pawilon z tamtych czasów, za to wewnątrz kryje w sobie prawdziwą
perełkę.
Stara Pomarańczarnia w 2018 r.
Pod pawilonem w 2000 r.
Stara Oranżeria w 2014 r.
Stara Pomarańczarnia została zbudowana pod koniec XVIII w., dokładnie
w latach 1786-1788. Zaprojektował ją nadworny architekt króla – Dominik Merlini
i przedstawił ją w stylu klasycystycznym. To jedno z najpóźniej zrealizowanych
założeń w Łazienkach Królewskich.
Zewnętrzna fasada z półkolistymi oknami i drzwiami, przypomina Grand Trianon w
Wersalu. Całość budynku jest na planie podkowy, ale boczne skrzydła schowane są
względem frontu. Oranżeria służyła do przechowywania drzew pomarańczowych i
innych egzotycznych, wystawianych latem do ogrodu. Sam ogród zachował swój
regularny kształt z fontanną pośrodku.
Ogród przed Starą Pomarańczarnią w 2000 r.
Kamienna waza ogrodzenia Starej Oranżerii jesienią 2000 r.
Jedna z parkowych rzeźb w 2014 r.
Odrestaurowany ogród w 2014 r.
Ta sama waza po renowacji w 2014 r.
Dzięki remontowi z lat 2012-2016,
budynek Starej Pomarańczarni powrócił swym wyglądem i funkcją do czasów króla
Stasia. Przy okazji okazało się, że budowla była kiedyś ogrzewana pięcioma
piecami, a ciepłe powietrze płynęło pod posadzkami. System ten odkryto
montując, jak najbardziej, współczesne ogrzewanie.
To, co
najbardziej skryte dla oczu, a najfajniejsze, jest w środku. Gdyby zapytać
przypadkowych osób, gdzie mieści się w Łazienkach teatr, większość z pewnością
wskazałaby amfiteatr nieopodal Pałacu na Wodzie. Tymczasem w Starej Oranżerii
mieści się Teatr Królewski. To jeden z kilku w Europie, oryginalnych XVIII w.
teatrów dworskich.
Scena Teatru Stanisławowskiego
Nad sceną widoczny kartusz herbowy...
... a na scenie członkowie Towarzystwa Stanisławowskiego
Z początku przeznaczony tylko dla króla i jego świty, z
czasem z królewskiego polecenia udostępniony szerszej publice. Placówkę tę
otwarto 6 września 1788 r. Wnętrza zachwycały, ale nic dziwnego, skoro nawiązywały
do symboliki antycznej, tak modnej w owym czasie. Teatr mógł pomieścić ok. 200
widzów.
Tak dawniej siedziało się w lożach - szkoda, że tylko jedna pani dawała tu klimat, zabrakło jakiegoś gentelmana w peruce :)
Scena ma pochyloną podłogę i zachowane oryginalne urządzenia. Nad sceną
widnieje kartusz herbowy Rzeczypospolitej – w czterech polach widać orła,
Pogoń, herb Poniatowskich, Ciołek, podtrzymywany przez dwie kobiece postacie,
ukazane w locie, a także fauny dmiące w trąby.
Kartusz herbowy Rzeczypospolitej
W dekoracji teatru króluje
Apollo. To taki ukłon króla w stronę mitologii i wzorów, jakie płynęły z
Wersalu, a te uważane były za idealne. I tak mamy na suficie plafon, autorstwa
Jana Bogumiła Plerscha. Widzimy na nim Stanisława Augusta pod postacią Apolla
na kwadrydze. Plafon pochodzi z lat 1787-1788. Król jest niczym Król-Słońce,
zasiadający na tronie. Towarzyszą mu: Sofokles, Szekspir, Molier i Racine –
najlepsi dramaturdzy według króla. Ściany pod sufitem są iluzjonistycznie
namalowane loże, wypełnione widzami.
Fragment plafonu i iluzjonistycznie namalowane loże
Malowidła loży z publiką
Gawiedź w teatrze :)
Dekorację uzupełniało też, nieistniejące
malowidło kurtyny. Dzieło Plerscha ukazywało górę Parnas, z muzami i oczywiście
Apollinem. A, że dzieło malarskie nie musi być wierną kopią rzeczywistości,
autor w tle góry Parnas umieścił Pałac Królewski w Łazienkach. Cały teatr to
symbol. Symbol idealnego państwa, rządzonego przez idealnego króla – Apolla,
symbol powagi królewskiego mecenatu i zbiorów kolekcjonerskich.
Plafon Plerscha w całości, a w centralnym punkcie król Stanisław August jako Apollo. W narożnikach podobizny czterech, ulubionych przez króla, dramaturgów
Plafon, kartusz i kawałek kurtyny
W czasie
wizyty w teatrze 3 maja tego roku, można było przenieść się w czasie, do XVIII
w. dzięki grupie rekonstrukcyjnej Towarzystwa Stanisławowskiego, która dwoiła się
i troiła, by dokonać cudu teleportacji do czasów króla Stasia. To ludzie z
pasją, traktujący swoje hobby nie jak zabawę, lecz pracę. Do tego ci
sympatyczni ludzie mają niesamowitą wiedzę zarówno historyczną, jak i
kostiumową, że o obyczajach nie wspomnę. I aktorskie zacięcie, które powoduje
salwy śmiechu.
I tak,
dzięki przygotowanemu programowi na dzień 3 maja, można było przekonać się
jakich kosmetyków używano w XVIII w. Zwyczaje makijażu i porannej toalety
naprawdę zajmowały wiele czasu. Popularne bielidła i pudry nie zawsze były
zdrowe dla cery i nawet czasem dla życia. Ale tak, jak w obecnym wieku, kobiety
chcą powstrzymać proces starzenia, tak i wówczas posuwano się do każdej
możliwości, byleby tylko ukryć swój wiek. A trzeba tu powiedzieć, że w owym
czasie kobieta 40-letnia to już była podstarzałą istotą. Dziś to nie do
pomyślenia. W zasadzie w XVIII w. używano trzech kolorów: bieli pudru, różu na
polikach, w celu dodania im świeżości oraz czerni przyklejanych na twarzy i
dekolcie, fantazyjnie powycinanych, muszek. Te ostatnie naklejane bez ładu i
składu, by ukryć niedoskonałości na swym licu, czyniły często karykaturę z
takiej osoby. Dotyczyło to zarówno kobiet jak i mężczyzn. Ale małe, umiejętnie
przyklejone muszki, były wabikiem i celem zamierzonym, by przykuć uwagę płci
przeciwnej. Oczywiście damy i panowie szli za modą, a ta jak wiadomo co chwila
się zmieniała.
Poranna toaleta młodych XVIII w. dam
Inscenizacja makijażu w XVIII w.
Najpier puder, potem puder, a następnie jeszcze odrobinę pudru! I muszki w ilościach, czasem, zatrważających :)
Makijaż XVIII wiecznej damy, zwłaszcza posiadającej już trochę wiosen na swych barkach, był bardzo ciężki i przerysowany.
Przepis na bielidło. Nie róbcie tego sami w domu! I nie róbcie tego sobie ;)
Polki nie ustępowały w makijażu paniom za granicą. Wszystkie jednakowo podążały za modą. Wielkim oburzeniem i niemalże skandalem był fakt, że nawet prostytutki używały pudrów i naklejały sobie muszki.
Skoro
jesteśmy w teatrze, to prócz koncertów, są też spektakle. I między innymi
spektakl taneczny w oparciu o źródła choreograficzne z XVIII w. Taniec na
salonach odgrywał ważną rolę w flirtowaniu, planowaniu czy też był rozrywką
samą w sobie. Tym razem pokaz tańca obejmował utwory rekonstruowane, jak też
układy autorskie. Można było zobaczyć taniec hiszpański z kastanietami,
kontredanse, pokaz jak to dziewczęta uczyły się tanecznych kroków pod czujnym
okiem nauczycielek czy matek. Trzeba przyznać, że niektóre tańce były strasznie
sztywne i śmieszne, dalekie od dzisiejszego luzu i kręcenia biodrami. Ale
wówczas to delikatny dotyk palcami, powłóczyste spojrzenia i silna woń perfum,
działały pobudzająco na obie strony. Mówiły oczy, nie usta.
Zaczynają się tańce i hulanki, swawole...
Taniec z kastanietami. I choć hiszpańskie instrumenty przywołują na myśl pewną żywiołowość, to tu w tym tańcu, wyznaczały jedynie rytm delikatnych podskoków i pewną sztywność...
W tańcu liczył się wdzięk i urok osobisty. Kroków można się było nauczyć pod czujnym okiem matek, nianiek lub nauczycielek
Dzięki
Towarzystwu Stanisławowskiemu ma się wrażenie, że majówkowy luz w ubraniu, nie
bardzo pasuje do okoliczności. Bo przecież powinno się być ładnie ubranym do
teatru. Ale skąd wziąć suknię i gorset? No właśnie, to też element pracy
Towarzystwa. Sami szyją swoje stroje. A wykonanie ich wcale nie jest rzeczą
prostą. Ale dzięki dbałości o szczegóły, każdy z członków Towarzystwa jest
potem rozchwytywany do zdjęć na tle pięknej zieleni parku. Nie pokuszę się o nazywanie poszczególnych
części garderoby, od tego są specjaliści. Ale obejrzany pokaz mody z XVIII w.
był po prostu fantastyczny. Dla współczesnych ludzi te stroje są nie do
pomyślenia w dzisiejszych czasach. Tak, jak pewnie dla XVIII w. królewskiej
świty, gdybyśmy znaleźli się w ich czasach ze swymi trampkami i t-shirtami.
Naprawdę duży szacunek dla członków Towarzystwa Stanisławowskiego, za włożoną
pracę w stworzeniu cudownego nastroju.
Prowadząca pokaz mody w sukience na upalne lato. Model przypomina strojem polskiego szlachcica.
A patrz, jakie mam buty! Żółte, żołnierskie obuwie było wtedy bardzo modne i zazwyczaj chodzili w nim przedstawiciele wyższej klasy społecznej.
Absolutnie najfajniejsza suknia na tym pokazie - mój "number one" :) Robiona na wzór męskiego munduru, jest strojem do jazdy konnej.
Suknia z tyłu ma baskinkę, która tworzy uroczy "kuperek". Nawet trójkątny kapelusz to kobieca wersja męskiego trikornu.
Tu wersja na muszkietera :)
Mała modelka dostała największe brawa od publiki. Tu, razem z tatą zaprezentowała się na chłodniejsze dni w pelerynce...Na myśl przyszła mi Gerda z baśni Andersena, zupełnie nie wiem, dlaczego... :)
A tu mała modelka w wersji letniej razem z tatą, który zaprezentował typowy strój mieszczański
Ulubieniec salonów, taki ówczesny Casanova, elegant w najbardziej modnych ubraniach. Wcielający się w niego członek Towarzystwa Stanisławowskiego, pokazał też talent aktorski i wprowadził cudowny klimat w teatrze, za co należą się duże brawa :)
Prezentacja męskiej odzieży z małym modelem :) Strój młodego człowieka z XVIII w. był jak wierna kopia ubrania jego rodzica. Dopiero zaczęto zwracać większą uwagę na to, by ubranka dziecięce nie były takie sztywne i były bardziej funkcjonalne i łatwe do utrzymania w czystości.
Prezentacja ubrań lekkich na podwieczorek na łonie natury. Coś w stylu odzieży na angielskiej wsi. Statystycznie kobiety i mężczyźni przebierali się nawet pięć razy dziennie.
W dekorowaniu odzieży zaczęto zwracać uwagę na pewne szczegóły, np. kapelusze dla kobiet były robione na wzór tych męskich...
... a kołnierze sukien zaczęto wycinać w różne kształty
W XVIII w. modne też były wpływy orientalne, dzięki temu, że kupcy sprowadzali ze Wschodu różne tkaniny i przynosili nowinki z zagranicy. Często stroje takie były zakładane do oficjalnych kolacji, a czasem służyły jako przebranie na bale towarzyskie.
Tu wersja wieczorowa. Suknia im bardziej mieniła się pod światłem, tym była lepsza. Im bardziej strojna, tym przyciągała wzrok męskiej części towarzystwa. Mężczyźni zaś mieli haftowane misternie marynarki i obowiązkowo białe rajtuzki :) Koszule z koronkowymi mankietami dodawały lekkości w całej garderobie, a klamerki na pantoflach dodawały szyku.
Prezentacja ostatnich strojów z pokazu na wspólnym ujęciu
Moja suknia faworytka :). Duży szacunek dla tej Pani, ponieważ tego dnia było bardzo ciepło, a suknia była z wełny. Wytrzymać to i jeszcze odpowiadać na liczne pytania od turystów - to musi być pasja! Dziękuję :)
Niby zwykły kapelutek, niby zwykłe piórka, a z bogato zdobioną spinką, zadawal szyku na ulicach
Fanom rzeźby
wszelakiej może się spodobać fakt, że w Starej Oranżerii jest też Królewska
Galeria Rzeźby, na którą składają się marmurowe posągi i gipsowe kopie dzieł
starożytnych (począwszy od V w p.n.e. do III w n e.) oraz nowożytnych. Również
Galeria Rzeźby Polskiej zawiera prace polskich artystów, tworzących od początku
XIX w, do połowy XX w. Galerię Rzeźby urządzono na podstawie królewskiego
inwentarza z 1795 r. Jak już wspomniałam, Stanisław August Poniatowski
gromadził do swego zbioru zarówno rzeźby marmurowe, jak i odlewy gipsowe. Tych
ostatnich, według inwentarza było razem
563 dzieł. Głównie służyły one do celów naukowych. Na nich uczono się
powielania z oryginału. Część z nich miała stanowić wystrój królewskich
rezydencji. Gromadzenie kopii najsłynniejszych dzieł antycznych miało swoją
przesłankę. Król chciał utworzyć Akademię Sztuk Pięknych, tak, by młodzi
artyści mogli się kształcić na najwyższym poziomie, a Warszawa mogła stać na
równi z Wiedniem, Paryżem czy Berlinem. W nurt ten wpisuje się „Kolumnada
Kamsetzera” (1787-1788). Na tle iluzjonistycznie malowanej architektury w typie
włoskiego pejzażu, prezentowane są najsłynniejsze kopie rzeźb świata
antycznego, projektu Jana Chrystiana Kamsetzera z Drezna.
W skrzydłach otaczających teatr - odlewy gipsowe
Kolumnada Kamsetzera, gdzie znajdowały się stoiska z dioramami, przy których można było jeszcze dowiedzieć się o sztuce makijażu, grając w kości o grach salonowych i hazardzie, podejść do kąta XVIII w. felczera albo dotkąć tkanin na pasach, które prezentował Pan z niesamowitą wiedzą
W centralnej części Starej Pomarańczarni nad nami niebo... Oczywiście delikatne lampy to współczesny dodatek :)
W Kolumnadzie Kamsetzera tak, jak dawniej, tak i dziś, młodzi ludzie mogą spróbować swych sił w odtwarzaniu na papierze, wizerunków antycznych posągów
A kiedy już
człowiek ma dość rozrywki i obcowania ze sztuką, a jedyne czego pragnie to
ukojenia dla duszy, może iść na spacer po warszawskim parku.
Widok z pod Pałacu na Wodzie w stronę Amfiteatru
Widok na Pałac na Wodzie i Amfiteatr
Po drugiej jego
stronie, znajduje się Nowa Oranżeria. Zbudowana w latach 1860-1861 według
projektu Adama Adolfa Loewego i Józefa Orłowskiego. Trzymano tu zimą drzewa
kamforowe, magnolie, mirty, granaty i cyprysy. Część środkowa szklanej elewacji
udekorowana jest dwoma XIX w. posągami Verumnusa i Pomony, mitologicznej pary
kochanków, bóstw przemian pór roku, a także drzew i ogrodów.
Nowa Oranżeria - dziś restauracja Belweder
Nowa Pomarańczarnia - widok od tyłu
Na okrągłym
placyku przed Nową Oranżerią stoi zegar słoneczny Adama Myjaka, współczesna rzeźba
z brązu, ustawiona w 2012 r., jednakże wpisująca się w klimat stanisławowskiego
parku.
Nowa Oranżeria w tle, a na pierwszym planie zegar słoneczny, kształtem przypominający ludzką postać, która zamiast głowy ma szpikulec
Drzewka bzu o różnym kolorze, właśnie na wiosnę wyglądają najlepiej
Łazienki o
każdej porze roku warto odwiedzić, ale szczególnie polecam na wiosnę. Zapach
kwiatów, ich barwa i mnóstwo ptaków, rozbudza w skostniałych duszach nowe
nadzieje na życie.
Tulipany i moje ulubione niezapominajki to klasyka Łazienek
Lilak ze swym obłędnym zapachem
Kwitnące na wiosnę rododendrony
Gniazdująca łyska zwyczajna na stawie w pobliżu amfiteatru. Łyski wysiadują jaja w kwietniu i maju.
Łyska w gniazdku na jajkach, a na wysepce pod drzewem, druga łyska
O ile przyjemniejsze jest planowanie nowych działań, kiedy
obcuje się ze sztuką i zielenią w jednym. A to oferują warszawskie Łazienki
Królewskie. Zapraszam J