Kotlina Kłodzka - Twierdza Kłodzko

N u m e r  k o l e j n y  

p u ł k u  t u r y s t ó w,  b a c z n o ś ć!

N a   t y s i ą c   l a t   h i s t o r i i   p a t r z!

 

Czyli o dniu na Twierdzy Kłodzkiej…

Majówka 2022 r.

Fajnie jest wracać po latach w te same miejsca, choć przy okazji odkrywa się i nowe. W 2004 r. wpadłam na wariacki pomysł pojechania na cztery dni do Kotliny Kłodzkiej. To kąt na mapie Polski tak ciekawy, że cztery dni to za mało, żeby go w pełni doświadczyć. Nie mniej jednak pamiętam, że wówczas odwiedziłam Twierdzę Kłodzką, że było masę śmiechu, że nie mam stamtąd żadnego zdjęcia i nie widziałam w ogóle Kłodzka! No i to jest powód, by tam wrócić. Minęło 18 lat, więc to jakby całkiem nowe miejsce do zobaczenia. Jak pomyślałam, tak zrobiłam. W zeszłym roku Majówkę spędziłam w Kłodzku. O samym mieście napiszę osobny post, bo naprawdę jest tam co zwiedzać, ale dziś będzie o największej atrakcji tej miejscowości. O kłodzkiej warowni, która stała się twierdzą...

Kłodzko znajduje się na szlaku św. Wojciecha

Schody do twierdzy

To prawda, że kiedy mówimy o twierdzy, mamy na myśli strome wzgórze i na nim wysokie mury, które były trudne do sforsowania. Kiedy jednak podchodzimy pod mury Twierdzy Kłodzkiej, nie widzimy jej wielkości. Może dlatego, że miasto ciasno okala warownię. Ale uwierzcie mi, obcujemy z ponad tysiącletnią historią!

Twierdza Kłodzko (z niem. Festung Glatz) to duża twierdza, będąca głównym założeniem z wielu, wchodzących w skład systemu obronnego z okresu XVII i XVIII w. Zajmuje powierzchnię ponad 30 ha. 

Kłodzko to po niemiecku Glatz i tak podpisywane były mapy z tego okresu

Twierdza Kłodzka widziana z poziomu miasta. W środku widoczne wejście na ścieżkę wokół budowli.

Pierwsza wzmianka pisemna o twierdzy na Górze Fortecznej (lub też zwanej Zamkową) w Kłodzku pochodzi z relacji Kosmasa z Pragi, czeskiego kronikarza z 981 r. 

Na przełomie XIII i XIV w. gród przebudowano na warowny zamek. Był on siedzibą kolejnych właścicieli ze śląskiej linii Piastów. 

Za czasów Jerzego z Podiebradów (króla Czech z XV w.), była to już okazała siedziba władcy Hrabstwa Kłodzkiego. Hrabstwo Kłodzkie to dawna kraina historyczna ze stolicą w Kłodzku, która funkcjonowała od 1459 r. do 1816 r. Ale formalnie, bo choć przestała istnieć na papierze, to w świadomości mieszkańców była nią aż do wysiedlenia w 1945 r. Terytorium to nazywane jest również ziemią kłodzką, chociaż dziś administracyjnie, jest to po prostu powiat kłodzki. Nie mniej jednak w owym czasie warownia rozrosła się o kaplicę i kościół św. Wacława i św. Marcina. Zamek posiadał pięć studni. 

W XVII w. rezydencję przejęli Habsburgowie. Średniowieczne mury zastąpiono kurtynami i bastionami. Kompleks tych umocnień otaczał zamek. 

Dawniej z twierdzy był nieco inny widok, ponieważ miasto nie było aż tak zabudowane. Na tej fotografii widać, jak dużym założeniem była dzisiejsza kłodzka atrakcja

W XVIII w. twierdza została poddana Prusakom, którzy w konsekwencji I wojny śląskiej (pomiędzy Austrią Habsburgów a Prusami Hohenzollernów o panowanie nad Śląskiem) zajęli tereny Hrabstwa Kłodzkiego. Fryderyk II Wielki, król Prus w latach 1740 - 1786, pod rządami którego Prusy stały się jednym z najpotężniejszych państw europejskich, miał prosty plan - umacniać tereny zdobyte systemem twierdz i warowni. Wtedy powstały m in. twierdza w Kłodzku, Srebrna Góra, a także inne. Przebudowa Twierdzy Kłodzkiej obejmowała rozbiórkę zamku mieszkalnego, kaplicy i kościoła, w miejsce których powstał donżon. Tym samym rosła siła militarna tej części ziemi. 

Twierdza Kłodzko i zabudowa miasta. Po lewej stronie na górze widoczny po drugiej stronie rzeki Nysy Kłodzkiej, Fort Owcza Góra, który był fortem pomocniczym Twierdzy Kłodzko (XVII-XVIII w.)

Brama wejściowa na teren warowni

Pierwsze zakamarki twierdzy

Brama wejściowa z drugiej strony

Brama z mostem zwodzonym

Dzisiejsza atrakcja miasta odegrała ważną rolę w czasie obrony Śląska podczas pruskiej kampanii Napoleona (1806-1807). Wobec przewagi liczebnej wojsk francuskich, dowódca - pruski hrabia Friedrich Wilhelm von Götzen, postanowił poddać twierdzę.

Ubiór stacjonujących w twierdzy żołnierzy, najpierw byli tu Austriacy, potem Prusacy, a obecnie turyści ;)

Wysokość grubych murów i dzisiaj robi wrażenie

Drzewa porastają mury twierdzy

Budowane chodniki zaaranżowane tak, by wyglądało to, jakby żołnierze dopiero co odeszli od pracy

Duch żołnierza w korytarzu kontrminerskim :)

Racje żywnościowe dla żołnierzy, zdaje się woda lub piwo a w workach mąka lub sól, niestety nie pamiętam co tam było...

Korytarze kontrminerskie, dziś oświetlone sztucznym światłem, dawniej przemierzane jedynie z pochodnią lub latarnią

Ponieważ korytarze były zawiłe i łączyły się, rozdzielały, każde miały swoja nazwę. Tabliczki, jak na skrzyżowaniach, podpowiadały gdzie aktualnie żołnierz się znajduje.

Latarenki, do których wkładało się świece. Należało obchodzić się z nimi bardzo delikatnie, ze względu na obecność prochu wokół.

Wyobraźcie sobie, że tędy właśnie przebiega oddział wojska... :)

W 1867 r. rząd pruski zdecydował o rozbrojeniu twierdzy jako przestarzałej. Od przebudowy obiektu przez Fryderyka II Wielkiego aż do 1945 r. budowla pełniła nie tylko funkcje militarne, ale także była więzieniem. Jednym z pierwszych więźniów był pruski oficer, a także awanturnik, Friedrich von Trenck (1727-1794). Powód - romans z królewską siostrą, księżną Amalią Pruską, która została zesłana w miejsce, gdzie rodziły się arystokratom nieślubne dzieci. Trenckowi udało się zbiec z twierdzy, ale podczas Rewolucji Francuskiej, wzięty za szpiega, nie uniknął gilotyny. W 1864 r. w twierdzy osadzano powstańców styczniowych z Wielkopolski, a w 1870 r. jeńców francuskich wziętych do niewoli w wojnie francusko-pruskiej. 

Zwiedzanie twierdzy od dołu ku górze

Na murach kłodzkiej warowni

Ratusz kłodzki i ciasna zabudowa miasta, podchodząca pod same mury twierdzy

Masyw Śnieżnika na horyzoncie, a na pierwszym planie zabudowa dzisiejszego Kłodzka. Duży, ceglany kościół to świątynia rzymskokatolicka p.w. Wniebowzięcia NMP

Na jednym z poziomów twierdzy kłodzkiej

Widok na miasto z Twierdzy Kłodzko

Dzisiejsze Kłodzko, na dalszym planie nowoczesne wieżowce mieszkalne osiedli skupionych na obrzeżach dawnego miasta

Obecnie Kłodzko nie przypomina już średniowiecznego miasta, choć wiele z jego elementów wciąż można zobaczyć w mieście, a zwłaszcza... pod miastem, ale o tym kiedy indziej ;).

Wiele się dzieje nie tylko w labiryntach twierdzy, także na poszczególnych poziomach trasy ogólnej nie będziecie się nudzić

W czasie II wojny światowej, w latach 1940 - 1943 Twierdza Kłodzka była filią obozu KZ Groß - Rosen. Umieszczano w niej jeńców wojennych, dezerterów z armii niemieckiej oraz wszystkich "szkodzących" III Rzeszy. Było to miejsce kaźni i obóz pracy. Więziono tu przedstawicieli różnych nacji. Tu także znajdowały się zakłady produkujące części do pocisków V-1, aparaturę elektryczną do łodzi podwodnych (U-Bootów) i lotnictwa. 

Kurtyna Tumska. Nad nią widnieje napis oznaczający w skrócie Deo Optimum Maximum - Bogu Najlepszemu i Najwyższemu. A Courtine oznaczało mur między wieżami. W tym miejscu do 1627 r. istniała kolegiata oo. Augustynów, w której podobno napisano Psałterz Floriański.

Bastion Tumski, skąd wyrusza się na poznanie przygody

Wystawa w piwnicy tumskiej dotyczy Husytów na ziemi kłodzkiej

Oryginalna kamienna kula armatnia

Strój Husytów

Reformator Jan Hus

Nawiązanie do oo. Augustianów

Ponieważ piwnica tumska pamięta czasy średniowiecza, nie mogło zabraknąć opisów życia codziennego na średniowiecznej wsi...

... oraz średniowiecznym mieście

Z ciekawostek o twierdzy można dowiedzieć się, że od 1958 r. do 1995 r. na terenie warowni funkcjonowała wytwórnia tanich win. Bo jak wiadomo tanie wino jest dobre, bo jest dobre i tanie ;) 

Beczki z winem czy beczki z prochem? :) Jedno i drugie prowadzić może do niezłych wybuchów ;)

Oficjalnie, od 1960 r. Twierdza Kłodzka została zabytkiem i po uprzątnięciu, udostępniona turystom.

Dzisiejsze hordy turystów mogą podziwiać założenie z góry, a także na 1 km trasy podziemnej. Zejście pod ziemię, możliwe z przewodnikiem, to istny labirynt korytarzy kontrminerskich. Jeśli nie cierpicie na klaustrofobię, śmiało wybierzcie tę opcje zwiedzania. Gwarantuję dobrą zabawę, zwłaszcza w najbardziej ciasnych korytarzach ;) Poza tym jest to rzecz unikatowa na skalę europejską. Murowane tunele mają wysokość od 90 cm do 180 cm. Miały za zadanie wykrywać i unieszkodliwiać podkopy i chodniki minerskie wykonywane w czasie walk przez wrogie wojsko. Wybudowane chodniki nigdy nie zostały użyte w walce.

Bastion Tumski. Stąd wyruszają wszystkie wycieczki, a czekają na nie przewodnicy ubrani w stroje z epoki.

Przewodnicy i wejście na główną trasę turystyczną

Średniowieczne narzędzia obrony grodu

Oho, zaraz huknie działko...

Każda twierdza, każdy zamek, każdy gród, mają swoje legendy i swoje Białe Damy. Nie inaczej jest w Twierdzy Kłodzkiej. Twierdza ma dwie damy, które na stałe wpisały się w opowieści przekazywane z pokolenia na pokolenie. 

Jedna z nich powiada, że w donżonie, czyli ostatnim miejscu obrony znajdowała się Studnia Piekarska, głęboka na 50 m. W czasie oblężenia Kłodzka i samej twierdzy przez wojska francuskie w 1806 r., niejaka Charlotta Ursinus, nazwana potem Hrabianką Ursini, kłodzka mieszczka i zwolenniczka Napoleona, zatruła studnię. Dzięki temu zabiegowi, cierpiący żołnierze nie mogąc walczyć poddali się i podpisali rozejm. Niestety na jej nieszczęście zatruł się także jej kochanek, a ona sama za ten czyn została skazana na 20 lat więzienia w tejże właśnie twierdzy. Powiada się, że gdy kara się skończyła, Charlotta Ursinus zamieszkała w mieście, w kamienicy z widokiem na twierdzę. I żyła tam aż do śmierci. 

Charlotta Ursinus, zwana Hrabianką Ursini ( tak mi się skojarzyło..."Gdybym Ci ja miała rozum jak nie gąska, dałabym ja twierdzę dla napoleońskiego wojska")

Inna legenda mówi o pani na zamku w Kłodzku, nazwanej Valesca. Była to silna i piękna kobieta. Najczęściej przedstawianą ją z długim do ziemi warkoczem oraz łukiem w ręku. Wystrzelone przez nią strzały leciały nawet na 8 km. A sekret jej siły tkwił w jej kontakcie z ziemią poprzez długie włosy. 

I tu podania mają dwie wersje. Jedna mówi o zakochanym księciu, który chciał pojąć Valescę za żonę, a gdy ta mu odmówiła, bo chciała być dalej silną i niezależną kobietą, ten urażony uwięził ją i posądziwszy o czary zamurował żywcem na zamku. Duch jej do dziś błąka się w miejscu, gdzie ją zamurowano, choć zamku już dawno nie ma.

Inna wersja mówi, że to sami poddani byli nieprzychylni władczyni, bali się jej mocy, więc nocą zakradli się do jej komnaty i ucięli warkocz dający siłę. I rzeczywiście piękna Valesca straciła swą moc. Ta wersja legendy nie mówi jednak, co dalej stało się z kobietą. 

Silna i niezależna Valesca

Przewodnicy, ubrani w mundury z epoki, bardzo ciekawie opowiadają też o życiu żołnierzy na twierdzy. Nie było ono ani proste, ani fajne. O trudach dnia codziennego mogą stanowić chociażby noszone te same mundury, niezależnie od pory roku. Albo funkcjonowanie szpitala polowego... Oj, nie jedna osoba patrząc na metody opatrywania rannych miała nietęgą minę. Poza tym cała reszta to po prostu świetna zabawa. 

Jeden z bastionów twierdzy

Twierdza Kłodzko jest niesamowita. Przygotowana była na półroczne oblężenie.

Pochylnia na samej górze donżonu

Donżon, a w nim szpital polowy

O jest nawet jeden ranny, zabrany z pola bitwy. Sanitariuszka pokazała metody znieczulania, z których młotek był najbardziej skuteczny, już na sam jego widok ranny mdlał ;)

Wyposażenie szpitala polowego, gangrena murowana... A jeśli ktoś wypił spirytus, to będzie bez znieczulenia...

"Chuda Emma" była odpowiedzią na "Grubą Bertę". Był to moździerz oblężniczy Škody. Używana była w okresie I wojny światowej. Obsługiwało ją... 12 osób, a wystrzeliwała 10 pocisków na godzinę. Nigdy nie stanowiła wyposażenia artyleryjskiego Twierdzy Kłodzko. Ta zaprezentowana tu, to eksponat na potrzeby filmu "Eter" w reż. Krzysztofa Zanussiego z 2018 r.

Kadr z filmu "Eter" nagrywanego w kłodzkiej twierdzy

Skrzynie z amunicją

Życie żołnierza to nie przelewki... Wełniane spodnie, ciężki mundur, a tu ponad 25 stopni...

Chwila przerwy między atakami nieprzyjaciela

Wiosna wdziera się na mury

Niebo nad twierdzą także tego dnia nie zawiodło

Obóz wojsk napoleońskich

Obozowisko wojsk napoleońskich

W obozie wojsk napoleońskich cicho jak makiem zasiał

Poczułam się nieco dziwnie, gdy w tym miejscu zostałam zupełnie sama. Jakbym kroczyła w innym świecie i zmierzała ku nieznanemu za rogiem.

Kolejną ciekawostką Twierdzy Kłodzkiej jest fakt, że w 1970 r. nakręcono tu zdjęcia do ostatniego odcinka serialu "Czterej pancerni i pies" p.t. "Dom". Pancerniacy biegli po schodach, po których ja 52 lata później również przebiegłam. No może nieco wolniejszym tempem ;)

Bastion Alarmowy. To właśnie po tych schodkach z lewej strony wbiegali pancerni...i pies też.

Jest i Rudy... ;)

Jak mówił Janek Kos? - Załoga! Do wozu!

O, żesz ty orzeszku... Jadę w teren ;)

Zabawki dla dużych dzieci na terenie twierdzy

Od 2006 r. na terenie obiektu działa grupa rekonstrukcyjna, która odtwarza żołnierzy 47 regimentu piechoty pruskiej z 1806 r. w czasie wojen napoleońskich. Czasem można załapać się na rekonstrukcję bitew.

Wojska 47 regimentu piechoty pruskiej z 1806 r. 

Wzięło i huknęło dla mnie niespodziewanie, nie zdążyłam zatkać uszu, a potem mi w nich dzwoniło... Z takiej armaty mogli strzelać jedynie bogatsi stanem

Takie to małe a większy zasięg ranienia miało... To była broń masowego rażenia, trochę jak rosyjska ruletka. Nigdy nie wiedziano, która armatka wystrzeli jako pierwsza, nawet dla tego, co podpalał lont.

Armatka na wiwat, salwami z takiej armatki witano króla, cesarza, dostojnego gościa

Dodatkowym smaczkiem Twierdzy Kłodzkiej jest udostępniona w 2018 r. ścieżka historyczna wzdłuż murów twierdzy. Stąd także można podziwiać świetną panoramę na Kłodzko i okoliczne góry, w tym oczywiście widoczny na horyzoncie Śnieżnik, bez konieczności wchodzenia do obiektu.

Kłodzko w promieniach zachodzącego słońca

Ratusz miejski

Kłodzko ze ścieżki historycznej

Masyw Śnieżnika na horyzoncie

A po drugiej stronie rzeki Fort Owcza Góra

Ścieżka historyczna wiedzie chwilami po kładkach z kratownicy

Fragment murów twierdzy, przejście ścieżką historyczną 

Mury Twierdzy Kłodzkiej

Ścieżka historyczna to miły spacerek przy fragmencie murów twierdzy

Na ścieżce historycznej

Fragment twierdzy

Kiedyś zamek, dziś pozostałość po potężnej twierdzy. Czy w ruinach można dobrze się bawić? Można, sprawdziłam ;)

Śnieżnik w dużym zbliżeniu

Jeśli jednak zdecydujecie się wydać kasę na bilet wstępu, to musicie pamiętać o kilku zasadach. 

1. Jest całkowity zakaz zwiedzania podziemnego labiryntu osobom cierpiącym na klaustrofobię, kobietom w ciąży oraz osobom z chorobami kręgosłupa lub krążeniowych oraz dzieciom poniżej 5 roku życia. 

2. Główna trasa i do tego labirynty to około 3 godziny zwiedzania. Zwiedzanie trasy podstawowej to czas około 1,5 h.  Grupy wchodzą co pół godziny, także należy uwzględnić czas na oczekiwanie na wejście. 

3. W podziemiach panuje stała temperatura około 6-8 stopni, więc ciepła odzież, nawet latem, bardzo wskazana. Poza tym wygodna, nie krępująca ruchów.

4. Na terenie Twierdzy są toalety a także barek letni, serwujący lody. Poza tym jest kawiarenka, lecz trudno o znalezienie tam siedzącego miejsca, zwłaszcza w czasie Majówki.

Generalnie na spokojny relaks w zabytkowej twierdzy przeznaczcie sobie pół dnia. Drugie pół można poświęcić na spacer po mieście, w którym jest cała masa ciekawych miejsc do odwiedzenia. Stopniowo będę je wszystkie opisywać, tymczasem do następnego razu! 

Makieta Twierdzy Kłodzko z brązu. Powierzchnia terenu twierdzy jest większa niż Watykan.