Krywaniu, Krywaniu wysoki...

Opowieść

o skrzywionym szczycie Tatr, 

czyli jak góra

została symbolem całego kraju

 Jakby tak dobrze się przyjrzeć, to wiele „górzystych” krajów, ma swoje „narodowe góry”. Jedni szczycą się wielkością wzniesienia, inni jego trudnością i majestatem, jedni łatwością zdobycia góry, inni jej kształtem. Niemcy mają Zugspitze (2962 m n.p.m.), Szwajcaria ma Matterhorn (4478 m n.p.m.), Austria szczyci się Großglocknerem (3798 m n.p.m.), Słowenia – Triglavem (2864 m n.p.m.), w Rumunii pada nazwa Moldoveanu (2544 m n.p.m.), a w Norwegii Galdhøpiggen (2469 m n.p.m.) czy ostatnio Stetind (1392 m n.p.m.). Nawet Polska ma swojego Giewonta (1895 m n.p.m.)

Nie inaczej ma się sprawa ze Słowacją. Tu, mimo, że kraj ma i większe i może piękniejsze szczyty, to za swoją narodową górę przyjął szczyt o nazwie Kriváň (2494 m n.p.m.). I dziś będzie o tej górze właśnie.

Początek szlaku zielonego - widok przy Tatrzańskiej Drodze Młodości - Krywań już stąd prezentuje się zacnie

Kiedy zaczęłam swoje tatrzańskie wędrowanie, Krywań był górą, leżącą daleko, na uboczu, zupełnie nie w tych rejonach, które penetrowałam. Ale chodził za mną z roku na rok. Czy to, gdy siedziałam na Kasprowym Wierchu i patrzyłam na jego czubek, czy to, gdy śpiewałam pod nosem smutną piosenkę „Krywaniu, Krywaniu…” Wiedziałam, że kiedyś do niego dotrę, ale skoro to się odsuwa w czasie, musi być tego jakaś przyczyna. Dziś wiem, że ta wymagająca góra czekała na mnie, bym złapała nieco doświadczenia i nauczyła się pokory. I nadszedł ten moment, kiedy mogłam powiedzieć – oto jestem kochaniutki! A Krywań przyjął mnie z rozpostartymi ramionami.

Idę w dobrą stronę...

Nazwa szczytu wzięła się od jego kształtu, ponieważ jego wierzchołek jest zakrzywiony. Można by powiedzieć, że całkiem zadziornie. Jakby chciał powiedzieć, no chodź, nie krępuj się… No to poszłam w piękny, wrześniowy dzień 2019 r.

Krywań z zielonego szlaku

Początek trasy zaczął się w punkcie o nazwie Tri Studničky , co oznacza Trzy Źródła, bo faktycznie w tej okolicy wybijają trzy źródła dobrej wody. Obrany zielony szlak według mapy miał zająć około 2,5 h. Ja jednak szłam powoli, by rozkoszować się samym spacerem. 

Kierunkowskaz przy Bývalá Važecká chata, zwaną Chatą Kapitana Rašu - schronisku, które spłonęło w marcu 1999 r. Na pamiątkę została mi w albumie ze zdjęciami, karteczka z pieczątką schroniska. Kamień upamiętnia narodowe wejścia na Krywań.

Szlakowskaz przy Trzech Źródłach

Początkowo trasa nie była specjalnie widokowa, wiodła polem pełnym chwastów, po bardzo niewygodnym podłożu, pełnym wystających, sporych kamieni. Meandrowanie między nimi było dosyć męczące. Potem weszłam w las, szłam po korzeniach, chwilami w fajnym zielonym tunelu. Tu też zjadłam pierwszą kanapkę. Minęło mnie zaledwie kilku turystów. Cisza i spokój działały kojąco.

Jeszcze we wspólnym odcinku czerwonego szlaku z zielonym - wystające kamulce są męczące

Mgła poranna nad Liptowskim Mikulaszem

Widok za plecami :)

Szlak po korzeniach

Zielony tunel z jarzębiny

Pierwsze okno widokowe ze szlaku - mgły nadal się utrzymywały

Oto mój cel tego dnia. Tam idę ;)

Po jakimś czasie wyszłam na trawers Grúnika  (1576 m n.p.m.) i zaczęły się widoki. Otworzyła się przestrzeń. W dole zaczęła się rozpościerać Važecka dolina. A Krywań mamił bliskością. Zmieniał kształt swojego wierzchołka. Już teraz nie wyglądał zadziornie, a dostojnie. Minęłam Krivánską Priehybę (1740 m n.p.m.), zostawiając ją nieco z boku, potem przeszłam trawersując Nižną i Vyšną Priehybę. 

Czubek Krywania widoczny ze szlaku - stoki Grúnika

Widok w stronę Liptowskiego Mikulasza

Widok w kierunku północno- zachodnim przez czubeczki Rohaczy w oddali aż po Bystrą (największe wzniesienie z prawej strony)

Liptowska kotlina

Pole kosówki przy Krivánskiej Priehybie

Krywań i widoczny Wielki Żleb Krywański

Velký Žlab

Velký Žlab

Baraniec i Bystra w oddali

Krivánska Kopa (1773 m n.p.m.)

No idę już, idę...

Już z daleka pośród granitowych głazów dostrzegłam maleńką żółtą plamkę… To był punkt, w którym zielony szlak łączył się z niebieskim, prowadzącym już na sam szczyt Krywania. Rázcestie v Kriváňskom Žlabe. Byłam już na wysokości 2120 m n.p.m. 

Rázcestie v Kriváňskom Žlabe - czyli od teraz to już prawie na czworaka...

Trawers Wielkiej Priehyby

Odtąd wiódł mnie szlak niebieski, który stąd na sam czubek wyprowadza w 1h i 15 min. Tyle teoria, bo ja już niestety doliczam sobie czas na przejście. W zasadzie od tej pory zaczynał się już bardzo wymagający odcinek, pośród granitowych bloków skalnych, przez wyślizgane jak masło, strome skały, przy których nie było żadnych zabezpieczeń ani sztucznych ułatwień. W pewnym momencie schowałam moje kije – Bolka i Lolka, bo tylko utrudniały mi wędrówkę. Teraz na prowadzenie wysunęły się ręce, które łapały za ostre krawędzie skał. Chwilami szłam na czworakach. W górach każda metoda jest dobra, byle człowiek czuł się pewniej. Razem ze mną szła Siostra Maria, którą serdecznie pozdrawiam. Duchowe wsparcie jest niesamowicie ważne, zwłaszcza, że okazało się, że jesteśmy rówieśniczkami, a mój duchowy stan był mocno nadszarpnięty wydarzeniami tuż sprzed wyjazdu w góry. Potem okazało się, że Siostra była uczestnikiem wycieczki większej grupy młodzieży z Wrocławia i na Krywań szła już drugi raz. Obie weszłyśmy na szczyt i radowałyśmy się z tego wyczynu.

Na niebieskim szlaku

Liptowska Kotlina i Dolina Ważecka

Liptowska Kotlina i widoczne już bez mgły wody rzeki Wag i jeziora Liptovská Mara (z prawej strony)

Jamský Hrebeň

Jamský Hrebeň, a za nim Kozi Chrbát. Na pierwszym planie z lewej Krátka (2375 m n.p.m.) i Ostrá (2351 m n.p.m.) Na ostatnim planie Gerlach (2655 m n.p.m.) i Kończysta (2538 m n.p.m.)

Dolina Ważecka i widoczne wody Štrbskégo Plesa (z lewej strony)

Na niebieskim szlaku

Po mniej więcej pół godzinie dotarłam na szczyt Małego Krywania (2334 m n.p.m.). Już stąd widoki były świetne. Ale ten właściwy zakrzywiony czubek wciąż był bardzo daleko. Szłam po Grzbiecie Pavlova, uważnie stawiając kroki. Szlak trudny przede mną, właściwie już od nieco płaskiej Krywańskiej Przełączki, czyli Daxnerovo sedlo. I ciągle pod górkę. Po drodze mijałam się z tymi, którzy już ze szczytu schodzili. Jakże to miłe, kiedy ludzie się uśmiechają i mówią, że dam radę, że już niedługo szczyt, że czuję obecność drugiego górołaza jak ja…

Malý Kriváň (2334 m n.p.m.) - to ten z ludźmi na czubku. Ten właściwy Krywań jest z lewej strony i od tego miejsca dzieli mnie niecała godzina drogi na szczyt

Kadr z pod Małego Krywania na skały Jamskýego Grzebienia

Mały Krywań z drogi na Kriváň

Dolina Ważecka i Liptowska Kotlina widziana ze szlaku niebieskiego

Tatry Zachodnie, od Barańca po Smreczyński Wierch, a w dole Tichá Dolina

To jest właśnie niebieski szlak...

Jest ok, a za mną widać Krivánske Zelené Pleso (kawałek)

I nagle podniosłam głowę i zobaczyłam paralotniarza. Szybował prawie nad moją głową. Pierwsze słowo, jakie przyszło mi na myśl, to wolność… Tak, myślę, że człowiek czuje się w takim skafandrze jak ptak, który z góry może zobaczyć więcej. Czuje się wolny. Jego swobodnie zataczane kręgi, zdawały się potwierdzać, że tam w przestworzach, ten człowiek był wolny od wszystkiego, choćby od przyziemnych spraw, które czasem potrafią przygnieść. Przez chwilę stanęłam i patrzyłam na niego i tak trochę pozytywnie zazdrościłam mu tej wolności. Pogoda była tego dnia wspaniała, więc i widoki z lotu musiały być nieziemskie 😉

Wolność...

I wreszcie krok, podciągnięcie, dźwignięcie, przeskok i byłam u celu… Jakie szczęście przepełnia wtedy człowieka, to trudno opisać. Stałam wysoko i w tym miejscu już wyżej się nie dało. Krzyż na kopule szczytowej potwierdził mi, że oto byłam tam, gdzie przez tyle lat pragnęłam być. 

Cel wędrówki: Kriváň (2495 m n.p.m.)

Najpierw wpisałam się w zeszyt, który odnalazłam w skrzynce, a potem usiadłam na kamieniu i pozwoliłam szczęściu przelewać się przez moje ciało.

Wpis został zdeponowany w skrzynce ;)

Kriváň (2495 m n.p.m.) jeszcze do 1793 r. był uważany za najwyższy szczyt Tatr. Z chwilą, kiedy przyrodnicy, geolodzy zaczęli odbywać piesze wędrówki i badać te tereny, okazało się, że jest jednak inaczej. Mimo, że pierwsze wejścia były odnotowane w 1761 r. i 1770 r., ale nazwiska zdobywców pozostały nieznane. Choć trudno nazwać ich zdobywcami, to byli zapewne pracownicy kopalni złóż złota, które funkcjonowały na zboczach Krywania już w XV w. Do dziś można gdzieniegdzie dostrzec wejścia do sztolni, które są już częściowo zasypane. Przyjmuje się, że pierwszego wejścia z przewodnikami, dokonał węgierski ewangelik, pastor, historyk i przyrodnik, Andreas Jonas Czirbesz. Było to dokładnie 4 sierpnia 1772 r. A w 1805 r. dotarł na szczyt Stanisław Staszic, polski filozof, społecznik, geolog, działacz doby oświecenia.

Widok z Krywania w stronę Liptowskiego Mikulasza

Dolina Ważecka i Liptowska Kotlina

Dolina Ważecka i szlak niebieski, którym będę schodziła w drodze powrotnej. Z lewej strony niebieska plamka Štrbskégo Plesa

I każdy kto tam dociera trwa w zachwycie. Ja także siedziałam i mimo, że wiatr chciał skutecznie przewiać mi głowę, kurczowo trzymałam się tej radości, że właśnie spełniałam swoje marzenie.

16 sierpnia 1841 r. słowaccy działacze odrodzenia narodowego L’udovit Štúr i Michal Miloslav Hodža weszli na szczyt. I od tego czasu Krywań jest celem narodowych pielgrzymek. Początkowo robili to zwolennicy niepodległości, patrioci i ludzie słowackiej kultury, którym niepodległy kraj leżał na sercu. Teraz robi to każdy, kto ma taką chęć, a narodowe wchodzenie organizowane jest co roku, w okolicach 16 sierpnia. Jakoś trudno mi sobie wyobrazić tłum ludzi na tym pięknym szczycie. Byłam we wrześniu i mimo to, na kopule siedziało sporo ludzi, ale jeśli przyjąć, że wówczas na szczyt może wejść jednocześnie po 500 osób… Chyba jednak wolałabym wtedy omijać Krywań.

Tablica pamiątkowa wejścia L’udovita Štúra na Krywań, co zapoczątkowało "narodowe wejścia" na świętą górę Słowaków

Tablica z wierszem poety Mikuláša Dohnány

Zakrzywiony szczyt stał się narodową górą Słowaków w 1935 r. Pojawia się w ich hymnie, jest od 2009 r. na monetach 1, 2 i 5 eurocentów. Jego wizerunek jest też w herbie Słowackiej Republiki Socjalistycznej. Przedstawia „wieczny ogień” na tle góry, a palący się ogień był symbolem Słowackiego Powstania Narodowego w 1944 r. To dla naszych sąsiadów święta góra. Jest tym samym, co dla nas Giewont. Krzyż na szczycie to znak niepodległej Słowacji. I pamiątkowa fotka z krzyżem jest punktem obowiązkowym po dotarciu na szczyt.

Krzyż na świętej górze Słowaków

Pamiątkowa fotka na wierzchołku Krywania

Herb Słowacji na krzyżu

Widoki z Krywania są cudne. Nie mogłam się zdecydować, na którą stronę patrzeć. Strzeliste góry Tatr Wysokich jednak najbardziej przyciągały mój wzrok. Począwszy od Liptowskich Kop, przez cały łańcuch polskich gór, skończywszy na Rysach, Gerlachu i innych wysokich szczytach. Przy dobrej widoczności to czysta poezja. Jeśli przyjąć, że góry to sanktuarium zbudowane wedle mody, to mamy tu do czynienia ze strzelistym gotykiem. Proste, surowe formy przemawiały do mnie bardzo. Tego dnia dały ukojenie. Po raz pierwszy patrzyłam na Kasprowy Wierch, Giewont, czy ulubione Czerwone Wierchy, od drugiej strony. Czułam ciepło w sercu. Z góry mogłam popatrzeć na zamkniętą dla turystów dolinę Niewcyrki z pięknym Niżnym Teriańskim jeziorkiem.

Północno-wschodni widok z Krywania, opisy szczytów poniżej

Źródło: www. gorydlaciebie.pl

Dolina Niewcyrki (Nefcerská dolina) i Nižné Terianske Pleso są zamknięte dla turystów. Obowiązuje tam ścisła ochrona przyrody

Widok na północno-zachodnią stronę - od Świnicy przez Orlą Perć, Kozi Wierch, Granaty aż do Wołoszynów - opisy poniżej

Źródło: www.gorydlaciebie.pl

Jamský Hrebeň, Kozi Chrbát, a na dalekim planie Gerlach i Kończysta. Z prawej Štrbské Pleso wraz z miejscowością o tej samej nazwie

Na ostatnim planie, doskonale widoczne cztery Czerwone Wierchy: od lewej: Ciemniak, Krzesanica, Małołączniak i Kopa Kondracka, dalej Giewont (po środku najdalszego planu). Na pierwszym planie Liptowskie Kopy, a w dole Kôprova Dolina

Od Giewontu, przez Kasprowy Wierch, Świnicę, Zawrat do Koziego Wierchu

Tak ciężko odróżniać szczyty, ale mimo wszystko wzrok sam leci w stronę strzelistych wierchów. Orla Perć wydaje się tu taka malutka...

Zbliżenie na Štrbské Pleso i miejscowość wokół niego

Zbliżenie na Giewont i lubiany przeze mnie szlak od Kasprowego Wierchu przez Goryczkową Czubę aż do Kopy Kondrackiej

Na Krywaniu z widokiem na Tatry Wysokie

Tam jest granica i mój dom... a w zasadzie to i w tym momencie jestem w domu... 

Na Krywaniu

Płochacz Skalny to już chyba tylko z nazwy jest płochliwy, niestety ludzie przyzwyczaili ptaki do łatwego pożywienia...

Gerlach też mami mnie swoimi wdziękami, ale póki co musi zaczekać... jak Krywań ;) 

Zbliżenie na Czerwone Wierchy - od lewej: Ciemniak, Krzesanica, Małołączniak i Kopa Kondracka. W tle królowa Beskidu Żywieckiego - Babia Góra

W połowie września śnieg już zalegał na Krywaniu

Trwałabym tak w zachwycie, ale podeszła do mnie Siostra Maria z pytaniem, czy nie mam czegoś przeciwbólowego. Oczywiście, że miałam. Oprócz środka na ból, użyczyłam także maści na stłuczone kolano, jednej z uczestniczek wyprawy z Wrocławia. Niby prosty, ludzki odruch, a zrobienie dobrego uczynku dla bliźniego, dało mi sporą dawkę energii, która przydała się w drodze powrotnej.

Powoli zaczęłam schodzenie. Znów pokonywałam te same kamienie, zjeżdżałam na siedzeniu przy gładkich skałach, starałam się stawiać stopy w zagłębienia podłoża. W zasadzie to nie miałam innego wyjścia, gdyż szlak jest tu tylko jeden. Ten sam, którym się wchodzi.

I powrót tą samą trasą, przez stromiznę i gładkie skały

Štrbské Pleso wydaje się takie dalekie...

Krywań widoczny sprzed Małego Krywania, mniej więcej na wysokości Daxnerowej Przełęczy

Minęłam Malý Kriváň. Zaraz za nim dogoniła mnie Siostra Maria, w której towarzystwie schodziłam ze szczytu dalej. Potem nadciągnęła młodzież, która okazała się przesympatyczną grupą, na czele z księdzem. Niby każde z nas uważało, niby każde z nas było skupione, a i tak wszyscy zboczyliśmy ze szlaku. Zamiast trzymać się go, wszyscy poszliśmy skrótem. Przedzieraliśmy się więc, przez piarżysto – kamienne podłoże. Czułam, że moja uwaga jest bardzo mocno napięta. Odetchnęłam dopiero przy rozwidleniu szlaków, przy Rázcestie v Kriváňskom Žlabe.

Żółty punkcik wśród granitowych skał to połączenie szlaków zielonego i niebieskiego - Rázcestie v Kriváňskom Žlabe

Mogłabym wracać znowu zielonym szlakiem, ale chciałam zobaczyć jak najwięcej, więc obrałam szlak niebieski, biegnący Važecką doliną. Po jakimś czasie grupa z Siostrą Marią i księdzem usiadła przy szlaku na posiłek. Zaopatrzona we wrocławskiego kabanosa i boże błogosławieństwo, pożegnałam się z towarzystwem i dalej podążałam sama. Za mną zostawał Krywań, który z tej perspektywy nie wydawał się taki stromy i wymagający. Pamiętam, że takie samo skojarzenie miałam przy wchodzeniu na Kozi Wierch od strony Piątki. 

Tatry Zachodnie

Widoki ze szlaku niebieskiego

Jamský Hrebeň, a z lewej strony stok Krywania

Szlak niebieski to także kosówka i chwilami przedzieranie się przez jej tunele

Krywań - z tej perspektywy wcale nie wygląda na wymagającą górę, całkiem jak Kozi Wierch od strony Doliny Pięciu Stawów Polskich

Przez kamieniste ścieżki, potem pole kosówek, aż wreszcie leśne ostępy, dotarłam do spotkania szlaku z Tatrzańską Magistralą, czyli szlakiem czerwonym. A przy nich urokliwe i jakby zapomniane Jamské Pleso.

Niebieski szlak

Spotkanie niebieskiego szlaku z Tatrzańską Magistralą

Jamské Pleso

Jamské Pleso

Droga przez las

 I mogłabym dalej iść czerwonym szlakiem w kierunku Štrbskégo Plesa, ale poszłam w odwrotną stronę, z racji pozostawionego, na parkingu, samochodu. Szłam przez błocko, które zalegało po całej długości szlaku, a także jego szerokości. Troszkę psioczyłam na drogę, na świat, na siebie też. Czułam zmęczenie, ale takie pozytywne, dające porządnego kopa na następne dni. Wieczorem zamieściłam na facebooku, na grupie, zdjęcia z krótkimi opisami i ktoś bardzo ładnie ujął ten stan, że jest to takie zmęczenie, które pozwala być „lepszym ja” na następne miesiące. I z takim zamierzeniem kończyłam ten dzień.

Tatrzańska Magistrala czyli szlak czerwony w kierunku rozstaju Tri Studničky

Spełniłam swój sen o Krywaniu. W głowie wciąż siedziała mi nuta góralskiej pieśni, którą Skaldowie wyśpiewali do słów wiersza Kazimierza Przerwy – Tetmajera. I choć zazwyczaj smutny utwór grano przy pożegnaniach górali, to ja tym razem śpiewałam ją sobie pod nosem całkiem radośnie…

„ Krywaniu, Krywaniu wysoki!

Płyną, lecą nad tobą obłoki.

Tak się tocy moja myśl,

Jak łone…

Myśli moje, myśli nie spełnione.

Krywaniu, Krywaniu wysoki!

Płyną, lecą spod tobie potoki.

Tak się leją moje łzy,

Jak łone…

Hej łzy moje, łzy niezapłacone.

Krywaniu, Krywaniu wysoki!

Idzie łod cie, sum lasów głymboki.

A mojemu idzie zol,

Kochaniu,

Hej Krywaniu wysoki, Krywaniu.”

Krywań na długo zostanie w mej pamięci. Góra wymagająca, stroma, mozolna do pokonania. Ale dałam radę. Bo jeśli się o czymś marzy, to warto to spełnić. Mnie się udało…

Hej!