Chęciny - z wizytą na królewskim zamku

C h ę c i   n a   C h ę c i n y,

c z y l i   p o w r ó t   

do odwiedzonej  

warowni po latach

Zamek w Chęcinach odwiedzałam już ze dwa razy, ale tak to już jest, że jak się coś polubi, to się wraca. Za każdym razem sylwetka warowni wynurzała się ponad zieleń wzgórza, kiedy mknęłam szosą w stronę Zakopanego. I jakoś tak zazwyczaj było, że zostawiałam ją „na później”. Aż pewnego dnia w 2003 r. zawitałam na zamek. Był niemalże pusty, nic się nie działo. Ot, kilka murów obwodowych, wieże, trawa i cegły. Niby nic specjalnego, gdyby nie jego historia.

Zamek w Chęcinach w 2003 r.

Na przełomie XIII i XIV w., na szczycie wzgórza, wznoszącego się na 367 m n.p.m. (wszak jesteśmy w Górach Świętokrzyskich) wzniesiono zamek królewski. Pierwsze pisemne wzmianki pochodzą z 1306 r., gdzie wymieniany jest jako zamek książęcy w dokumencie Władysława Łokietka, potwierdzającym nadanie zamku wraz z 11 wsiami, biskupowi krakowskiemu – Janowi Muskacie. Ale dwa lata później, przypuszcza się, że zamek wrócił do króla, gdyż ten nadał przywileje dla Chęcin.

Współczesny widok na zamek z szosy prowadzącej do Krakowa

Zamek w Chęcinach wiosną 2018 r.

Współczesna wieś Chęciny, leżąca u stóp zamku

Warownia była ważnym ośrodkiem zarówno życia politycznego, jak i towarzyskiego. Tu zwoływano w XIV w. zjazdy rycerstwa i możnych ówczesnego kraju. Kiedy w XV w. rozpanoszyli się w Polsce Krzyżacy, arcybiskup Janisław, w obawie przed nimi, zdeponował już w 1318 r. skarbiec archidiecezji gnieźnieńskiej. A w Łokietkowej kaplicy przechowywany był tymczasowo skarbiec koronny. Czyli ranga zamku była duża. Na zamku w Chęcinach zebrało się wojsko polskie, udające się na wojnę z Krzyżakami. 14 czerwca 1331 r. Władysław Łokietek, przed wyruszeniem na bitwę pod Płowcami, zwołał wszystkich dostojników i urzędników państwowych na pierwszy „zjazd ziem polskich”, co zapoczątkowało przyszłe sejmy.

Kiedy nastała era Kazimierza Wielkiego, warownia została rozbudowana. Pod jego rządami uchodziła za nigdy nie zdobytą siłą w czasach swej świetności. W lochach zamku urządzono więzienie, w którym przetrzymywano  od końca XIV w. najpierw Polaków, a potem też jeńców krzyżackich wziętych po bitwie pod Grunwaldem.

Ruiny zamku w Chęcinach

Na parkingu pod zamkiem

Ruiny widoczne z drogi prowadzącej pod zamkowe mury

Zamkowe mury

Baszta zamku wysokiego

W drodze na zamek

Zamek był też miejscem towarzyskim, jako, że często przebywały tu rodziny królewskie, a zwłaszcza królowe i wdowy m.in. Adelajda Heska – druga żona Kazimierza Wielkiego oraz jego siostra – Elżbieta Łokietkówna, która sprawowała rządy w imieniu swego syna Ludwika Węgierskiego. Do bardziej znanych i znaczących królowych należy Bona Sforza, która mieszkała tu wraz ze swym pokaźnym majątkiem.
Podążając na zamek, idziemy w towarzystwie królów i osób związanych z zamkiem...

Wacław II (1271 - 1305), król Polski 1300 - 1305

Mikołaj Sieciesławowicz herbu Odrowąż - właściciel wsi Chęciny

                                         

Władysław Łokietek (1260-1333), król Polski 1320-1333

Woj (z okresu panowania Wł. Łokietka)

  

Elżbieta Łokietkówna (1305-1380), córka Wł. Łokietka

                                                        

 

Kazimierz Wielki (1310-1370), król Polski 1333-1370

Duśka z Kazikiem ;)

Jan Hińcza z Rogowa, rycerz Władysława Jagiełły

Stefan Batory (1533-1586), król Polski 1575-1586

Jan Klemens Branicki 1689-1771, starosta chęciński

Stefan Czarnecki (1599 - 1665), hetman polny koronny

Bona Sworza d'Aragona (1494-1557), królowa Polski 1518-1557

Rycerz z okresu panowania króla Stefana Batorego

W 1588 r. sejm zezwolił, by księgi ziemskie powiatu chęcińskiego zostały przeniesione z zamku do kościoła w Chęcinach. I to był pierwszy krok do upadku warowni. W 1607 r. podczas rokoszu Zebrzydowskiego, zamek zdobyto podstępem przez zbuntowane oddziały. Dokonano zniszczeń, rabunku i podpaleń. W 1610 r. starosta chęciński i miecznik koronny – Stanisław Branicki, częściowo odnowił zamek. Ale w czasie potopu szwedzkiego 1657 r. budowla została zniszczona przez wojska Rakoczego. Znów ją odbudowano i znów Szwedzi ją zniszczyli. Mimo to, z zamku, jeszcze w 1787 r. strzelano z armat na wiwat króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, który przejeżdżał przez Chęciny na trasie z Krakowa do Warszawy. III rozbiór Polski przyniósł warowni ruinę, na skutek (także) działalności lokalnych mieszkańców, którzy pozyskiwali materiał budowlany dla swoich domostw, a także jako ostrzał artyleryjski podczas I wojny światowej. Pierwsze prace konserwatorskie prowadzono w latach 80. XX w., dziś chęciński zamek jest trwałą ruiną.

Schody prowadzące do głównej bramy na zamek

Jedna ze zrekonstruowanych armat

Kościół rzymskokatolicki pw. św. Bartłomieja w Chęcinach

Widok spod zamkowej bramy na Chęciny

W drodze na zamek

Na zamku witają nas przebrani w stroje z epoki, pracownicy

Okno w ruinach daje pojęcie o grubości murów. W tle druga baszta

Wejście do skarbca

Skarbiec. Czyżby to część odnalezionego skarbu królowej Bony?

Herby szlacheckie

Herby szlacheckie

Klatka na czarownice ;)

Powróciłam w to miejsce po 15 latach. I muszę przyznać, że otoczenie bardzo się zmieniło. Na duży plus. Teraz zamek żyje, zwłaszcza w okresie letnim. Uporządkowano teren, odrodziło się bractwo rycerskie, armaty ponownie mają co robić.

W ruinach zamku

Koń jaki jest, każdy widzi...

Drewniane krużganki

Pokaz dworskich tańców

I zaraz "bum!" z armaty

Warownia ma wyraźny podział na dwie części: starszą, czyli zamek górny, który mieści się między dwoma okrągłymi wieżami oraz młodszą, czyli zamek dolny z czworoboczną basztą, którą dobudowano w XV w.

Na zamek górny wjeżdżano od strony wschodniej przez zwodzony most i wysuniętą bramę, dodatkowo zabezpieczoną żelazną kratą, którą na noc zamykano. Brama przylegała do wieży, która w razie ataku stanowiła pierwszy punkt oporu. 

Wjazd na zamek

Dalej miała mieścić się kaplica, która nie dotrwała do naszych czasów oraz pomieszczenia mieszkalne, które dziś mają kilka ścian i otwory okienne. Druga z okrągłych baszt służyła jako ostatni punkt oporu przed najeźdźcą. Tam też składowano zapasy żywności. Kiedy górny zamek powstawał, nie było u jego stóp miasta. Kilka kilometrów dalej mieściła się wieś Chancin, od której potem wzięło nazwę całe miasto.

Baszty zamku wysokiego w 2003 r.

Na jednej z baszt w 2003 r.

Na tej samej baszcie w 2018 r.

  

Zamek dolny pełnił funkcje gospodarcze. Znajdowały się tu: kuźnia, stajnia i piekarnia. Tu też wykuto studnię. Istnieją legendy, jakoby w czasie oblężenia, przez tę właśnie studnię oraz wykuty podziemny korytarz, załoga zamku, utrzymywała kontakt z chęcińskim kościołem. Ile w tym prawdy – nie wiadomo. Inne legendy podają, że w podziemnych lochach może znajdować się część skarbu królowej Bony, która opuszczając zamek, nie zdołała wywieźć wszystkiego. Mówi się, że jej dobytek ciągnęło 140 koni… Musiał być to niezły widok.

Widok z baszty na zamek dolny w 2003 r.

Widok z baszty na zamek dolny w 2018 r. Widać różnicę w zagospodarowaniu obiektu

Studnia zamku dolnego

Widok na zamek górny z czworobocznej baszty zamku dolnego

Według opowieści, na wzgórzach, wieczorami można zobaczyć rycerza cwałującego na czarnym koniu. Ale lepiej nie szwędać się po zmroku, chyba tylko, jeśli chce się zobaczyć podświetlany zamek.

W okolicach tej malowniczej ruiny, w latach 60. XX w. Jerzy Hoffman nakręcił sceny do filmu „Pan Wołodyjowski”.

Chodząc do basztach, jeśli dopisze nam szczęście, to przy sprzyjającej pogodzie, z wieży wschodniej można dojrzeć wierzchołki Tatr. Mnie się to jeszcze nie udało, choć na zamku byłam już kolejny raz. Ale widoki rozciągają się na wszystkie strony świata i warte są pokonania wielu schodów. Polecam.

Parking pod zamkiem

Widok z zamku

Widok z zamku

Wzgórze zamkowe

Widok na kopalnię Jaźwica, wydobywającą surowiec skalny

Chęciny

Chęciny - widok na rynek

Wejście na wzgórze zamkowe od strony Chęcin

Zamek w Chęcinach to dobry punkt na wycieczkę jednodniową, bądź też jako jeden z celów pobytu w tajemniczym województwie świętokrzyskim. Ciekawa jestem, jak będzie prezentować się za kolejne 15 lat. Może to sprawdzę. Tymczasem pozdrawiam serdecznie i do zobaczenia w kolejnym wpisie na blogu!