Nieborów i Arkadia

W KRAINIE SZCZĘŚLIWOŚCI…

Z WIZYTĄ U RADZIWIŁŁÓW

W NIEBOROWIE I ARKADII

 

Pozwalam moim myślom błądzić gdzie chcą, tylko czasem trudno mi je potem ogarnąć, dlatego też buddyjskie medytacje nie wchodzą w grę. Myśli ani na sekundę nie zamierzają zwolnić. To sprawia, że mózg paruje, bolą końcówki włosów, usta wykrzywiają się w literkę „O”. To znak, że organizm mówi hola!

Pewnego dnia, kiedy natłok spraw tak bardzo dał w kość, że trzeba było nieco zwolnić, by całkiem się nie wykończyć, padł pomysł pojechania do krainy wiecznej szczęśliwości. Od Warszawy to znowu nie tak daleko. Zatem zapraszam do zresetowania się wśród zieleni i pośród bogatych wnętrz pałacowych.

Zaczynamy od Nieborowa. Jest to wieś w Polsce, położona w województwie łódzkim, w powiecie łowickim. Nazwa Nieborów (w brzmieniu Nyeborowo lub Nyeborow) pojawia się w historycznych przekazach, jakimi są księgi kościelne, już w XIV w.

Na początku XVI w. wzniesiono w tej miejscowości gotycko-renesansowy dwór, który przetrwał do końca XVII w. Majątek  należał wówczas do rodu Nieborowskich herbu Prawda. W 1694r dobra Nieborowskich kupił Prymas Polski Kardynał Michał Stefan Radziejowski, który wzniósł barokowy pałac, zaprojektowany przez znanego architekta Tylmana z Gameren. Wiek XVIII przyniósł częste zmiany właścicieli posiadłości.  W 1774r Nieborów wszedł w posiadanie wojewody wileńskiego, Michała Hieronima Radziwiłła. Ten wyposażył pałac w stylowe meble, tkaniny, obrazy i rzeźby. Radziwiłł założył bibliotekę, którą wyposażył w bogate zbiory. Jego żona, Helena z Przeździeckich Radziwiłłowa, założyła w tym czasie słynny ogród romantyczny, bardziej przypominający park, zwany Arkadią. To tu spotykali się twórcy epoki Oświecenia.

Pałac w Nieborowie - widok od frontu
 

W 1881r kolejny właściciel, Michał Piotr Radziwiłł założył manufakturę majoliki, skąd dostarczano do pałacu piece kaflowe i ceramikę ozdobną. Dziś nieborowski pałac posiada cenny jej zbiór.


Oginiec - herb Michała Ogińskiego i Pogoń - herb jego żony Aleksandry Czartoryskiej
 

Majątek pozostał w rękach Radziwiłłów do lutego 1945r. Po wojnie utworzono tu oddział Muzeum Narodowego w Warszawie, tym samym chroniąc go od komunistycznych zniszczeń.  W pałacu znajduje się obecnie muzeum wnętrz rezydencji pałacowej z XVII – XIX w., oparte na tym, co ocalało a także tym, co uzupełniono ze zbiorów Muzeum Narodowego.

Ciekawostką jest, że pałac oraz park odegrały swe role na planach filmowych, mi.in. w „Akademii Pana Kleksa” i „Panu Samochodziku i niesamowitym dworze”.


Pałac w Nieborowie - widok od strony ogrodu
 

Zwiedzanie wnętrz zaczynamy od głównej klatki schodowej. Wybudował ją Michał Kazimierz Ogiński w latach 1766-1768. Cechą charakterystyczną jest to, że cała pokryta jest holenderskimi, kobaltowymi płytkami ceramicznymi z ok. 1700r. Płytki zostały wykonane w manufakturze w Herlingen, filii Delff. Na ścianach wiszą portrety właścicieli  oraz królewskie, w tym Stanisława Augusta  Poniatowskiego, Jana III Sobieskiego oraz Marysieńki.


Klatka schodowa pokryta kafelkami ze scenami życia wiejskiego. Na portrecie król Stanisław August Poniatowski
 

Mnie osobiście przypada do gustu… biblioteka. Sala ta, która w pierwotnym zamyśle miała być galerią obrazów, dziś posiada trzynaście mahoniowych szaf sprzed 1817r, kryjących w sobie księgozbiór. Nad biblioteczkami wiszą portrety władców europejskich z XVIII w.


Biblioteka
 

Tym, co budzi największe zainteresowanie tego pomieszczenia, są duże, weneckie globusy Vincenzo Coronelliego z lat 1683-1693. Nie trzeba dodawać, że wtedy jeszcze nie odkryto Australii…


Globusy w bibliotece
 

Salon Czerwony ma rokokowy wystrój, który nadał mu Michał Kazimierz Ogiński w latach 1766-1768. Tu można dostrzec meble francuskie z XVIII w., saską porcelanę oraz portrety, w tym portret Anny Orzelskiej, nieślubnej córki króla Augusta II i Henryki Renard. Jak dla mnie, kolor w tym pomieszczeniu wpływałby raczej na jeszcze większą gonitwę mych myśli, przejdźmy więc, dalej.


Salon Czerwony
 

Tym samym trafiamy do Gabinetu Zielonego. Obecny wystrój pochodzi z 1784r. Są tu meble angielskie z końca XVIII i XIX w. W kredensie umieszczono porcelanę i ceramikę ze zbiorów radziwiłłowskich. Mnie osobiście wprawia w zachwyt kaflowy piec. Jest po prostu piękny.

Gabinet Zielony

Za to w Sypialni Wojewody mamy przykład mebla z końca XVIII w. Jest to oczywiście piękne łoże. W pomieszczeniu tym znajdują się także portrety rodziny i przyjaciół Radziwiłłów.

 

W Sypialni Wojewody

Pokój, który zachęca mnie do zostania w nim dłużej, to oczywiście Buduar. To typowy neorokokowy wystrój wnętrza. Tu również mieszczą się meble angielskie z początku XIX w. Leżanka, czy też jak mówią, szezlong, zaprasza mnie do wyciagnięcia się i przycięcia komara, ale niestety, nie tym razem.

 

Buduar

Można by jeszcze opisywać wnętrza nieborowskiego pałacu, ale za oknem rozśpiewały się ptaki, więc pora wyskoczyć do ogrodu. Ogród ma kształt regularny, a więc jest w stylu francuskim. Został zaprojektowany przez Tylmana z Gameren pod koniec XVII w., zgodnie ze szkołą ogrodową La Notre’a, tego samego, który był autorem ogrodów wersalskich. Mamy więc, partery kwiatowe, alejki, niskie labirynty z bukszpanu, dywany trawiaste oraz różne gatunki drzew i krzewów. Centralne miejsce zajmuje też basen wodny.


W nieborowskim ogrodzie

Jeśli nam mało spacerów wśród nieborowskiej zieleni, to podjedźmy do Arkadii. Arkadia w epoce Renesansu była uważana za krainę wiecznego szczęścia. Poeci wychwalali ją jako raj na ziemi, gdzie królowały spokój, porządek, beztroska i sielskie życie.

W latach 70. XVIII w. dotarł do Polski nowy styl ogrodowy, zwany angielskim. Styl ten stanowił kontrę w stosunku do sztywnych regularnych ogrodów w stylu francuskim. Tu liczyły się: fantazja, swoboda, romantyczne, nastrojowe kompozycje, zaułki itp. Najczęściej w ogrodach w stylu angielskim, gdzie przyroda wprost wypływa ze swoich ram, nawiązywano do wiejskiego kultu życia oraz architektury znanej z antyku.


Świątynia Diany - widok od strony stawu


Nie inaczej jest z ogrodem w Arkadii pod Nieborowem, założonym przez Helenę Radziwiłłową w 1778r. Księżna rozwijała i pielęgnowała swój ogród przez ponad 20 lat, aż do swej śmierci w 1821r. Wyposażyła go w budowle, dając im charakterystyczne nazwy. W parku znalazły się m.in. Kaskada, Chata przy Wodospadzie, Przybytek Arcykapłana i Świątynia Diany z 1785r.


Świątynia Diany - widok od strony wejścia


 Tu również znalazła się Grota Sybilli, Chatki Filemona i Baucydy, Dom Murgrabiego, Domek Gotycki oraz Akwedukt z 1784r.


"Rzymski" Akwedukt


 Przy Akwedukcie


 Dom Arcykapłana


 Na ścianie Domu Arcykapłana widnieje płaskorzeźba z francuską sentencją: "Nadzieja karmi Chimerę, a życie upływa"


Część z tych budowli nie doczekała się niestety czasów obecnych.

Helena Radziwiłłowa zgromadziła w Arkadii bogatą kolekcję sztuki antycznej ale też … antycznych podróbek. Nie zmienia to jednak faktu, że całość stanowiła dobre miejsce do romantycznych uniesień.


Grota Sybilii i Domek Gotycki

 

Zarówno Nieborów jak i założenia ogrodowo-parkowe w Arkadii stanowią cenne zabytki dla regionu Mazowsza. Nieborów to przykład jednej z najwspanialszych siedzib magnackich w Polsce, Arkadia zaś, to jak nazwa wskazuje – kraina szczęścia i spokoju. Więc, jeśli Ci, Drogi Gościu, tego brakuje, to zajrzyj w ten kącik Polski.

 

KONIEC