Zalipie - najbardziej malowana wieś w Polsce

 

Tam, gdzie kwiaty kwitną

przez okrągły rok,

czyli z wizytą w malowanej wsi

 

Myślicie, że jak pojawia się opis domu czy stodoły, zawierający barwne wzory kwiatowe, to musi być to jakiś fragment baśniowej księgi? Nic bardziej mylnego… To rzeczywistość i to jak najbardziej prawdziwa. Dziś zapraszam Was do Zalipia, wsi w województwie małopolskim. 

Wjazd do Zalipia

Parę ładnych lat temu odwiedziłam te strony po raz pierwszy. Pamiętam, że wtedy przeprawialiśmy się samochodem przez rzekę, dzięki tratwie… Bo tak nas pokierował GPS. Tym razem pojechałam autokarem, w czerwcu tego roku, zachowując oczywiście bezpieczeństwo w dobie koronawirusa. Bo przecież jakiś Covid-19 (dlaczego właśnie 19?) nie mógł mnie powstrzymać przed odkrywaniem nowego lub przypominaniem tego, co już kiedyś widziałam. I tak, po latach zawitałam znów do Zalipia, wsi, która znana jest przede wszystkim ze zwyczaju malowania chat w kwiatowe wzory. I to nie tylko w kraju, również znana jest poza granicami. 

Malowana chata w Zalipiu

 Wnętrze malowanej izby

 Kwiaty, kwiaty, kwiaty...

Delikatnie malowana buda dla psa

 Tu nawet i studnia i wiadro na wodę są w kwiaty

 A tu buda dla psa "na bogato". Dobrze, że na łańcuchu jedynie atrapa psa.

 W otoczeniu "żywych" kwiatów

W czyimś malowanym ogródku :)

Zwyczaj przyozdabiania najpierw wnętrz izb, a potem stopniowo wszystkiego, co się da, wywodzi się z końca XIX w. Oczywiście wcześniej dekorowano chałupy kwiatkami z bibułki, wycinankami z papieru, czy znanymi i w innych regionach, słomianymi pająkami u sufitu. Ale czarne od dymu i sadzy wnętrza, trzeba było bielić wapnem. I pewnego dnia, z niewinnej paćki wapna, wyszedł kwiatek. I tak się zaczęło… I choć malowanie wnętrz uchodziło za zupełnie zbyteczne, to zaradne kobiety wpadły na pomysł, by pociemniałe ściany dekorować nieregularnymi plamkami. Farbą było wapno, a pędzlem brzozowe witki. Mówiło się na tą czynność „packowanie”, gdyż ślady przypominały zwykłe „packi” na ścianie. I początkowo były to tylko białe „kwiatki”. Potem dochodziły brązowe i beżowe, których kolor uzyskiwano z gliny. Kiedy kolorowe farby stały się powszechnie dostępne, również zalipiańskie kwiaty nabrały barw. Dziś najczęściej używa się farb akrylowych. 

Coś pięknego! Aż chce się recytować "wsi spokojna, wsi wesoła..."

Jedna z najstarszych, drewnianych chałup w Zalipiu

Nawet budynek gospodarczy ma swoje "kwiatki"

Kolejna, piękna, drewniana chałupa we wsi - tu widok z tyłu

 Ta sama chałupa - widok od frontu. Całkiem jak z bajki, prawda? Studnia ma również kwiatowe motywy.

Obecnie kwiatami przyozdabiane są nie tylko wnętrza izb, piece, kołyski czy meble, ale i budynki na zewnątrz – studnie, żurawie, kapliczki a nawet budy dla psów czy kwietniki na rozstaju dróg. Motywami tymi dekoruje się też sprzęty domowego użytku, jak kubki, łyżki czy talerze. Kolorowy, kwiatowy zawrót głowy. 

Przydrożny krzyż

Mostek nad stawem

Jedno z gospodarstw we wsi

Nawet w deszczu malowane domy prezentują się ładnie

Aż mnie ciekawiło, czy strażackie mundury też są w kwiatki... :)

 Rozchodnik w pniu drzewa

Domek dla kaczek? Grunt, że też pomalowany w kwiatki :)

Pamiątki z Zalipia. Swego czasu przywiozłam stamtąd malowany dzwoneczek, który stoi do dziś...

W Zalipiu jest około 20 malowanych domów. Bo nie wszyscy chcą mieć aż tak pstrokate obejścia. Niektórym starczy jedynie mały motyw np. na okiennicach. Kto jak chce.
Co roku, po święcie Bożego Ciała, organizowany jest konkurs na najładniejszą zagrodę. 

Jedno z gospodarstw we wsi

Mały, biały, a właściwie kolorowy domek... Jest i malowana studnia i wiadro od żurawia...

Rower też ma delikatne kwiatki i może trudno w to uwierzyć, ale uroczy strach na wróble wyposażony jest w pasek z kwiatowymi motywami :)

 To jeden z najładniejszych zakątków Zalipia

 Tak sobie myślę, że to domek wprost proporcjonalny dla mnie...

Kolorowe kwiaty tym razem na różowym tle. Studnia aż kipi od czerwieni i żółci kwiatów...

Oszczędne w kolorach "packi"

Sztuka zdobienia tego rodzaju występowała także w innych wsiach tzw. Powiśla Dąbrowskiego, między Wisłą a Dunajcem. Ale w Zalipiu przetrwała, przekazywana z pokolenia na pokolenie. Obecnie zalipiańskie artystki malarki, skupiają swe prace w utworzonym w 1978 r. Gminnym Ośrodku Kultury „Domu Malarek”. Budynek ten to nie tylko wystawa obrazów czy malunków. To także warsztaty plastyczne, ceramiczne, drewniane itp. 

Szyld Domu Malarek w Zalipiu

Dom Malarek - wejście do budynku. Tego dnia niestety zamknięte.

Dom Malarek - widok z boku budynku

Nawet wiata ma swoje kwiatki

Kwiatowy zegar słoneczny

Nawet drzewo przed Domem Malarek obrosło w kwiatki...

Jako pierwszy, napisał o wsi i jej nietypowym zwyczaju Władysław Hickel, który zamieścił artykuł w czasopiśmie „Lud” w grudniu 1905 r. Malowane kwiaty zobaczył u chłopskiego syna, który wyruszając za chlebem, zabrał ze sobą kawałek rodzinnych stron, czyli kolorową makatkę, którą powiesił nad łóżkiem. Zaintrygowały go kwiaty, które i dziś, na pierwszy rzut oka są takie same, a jednak, po bliższym przyjrzeniu się, każde się różnią. Bo każdy malujący ma swój styl. 

Jeden ze wzorów kwiatowych

Niby takie same, a każdy inny...

Na głowie ma kwietny wianek... no prawie ;)

Zabytkiem we wsi jest przede wszystkim drewniana chata w Zagrodzie Felicji Curyłowej. Znajduje się ona na Szlaku Architektury Drewnianej w województwie małopolskim. I jest filią Muzeum Okręgowego w Tarnowie.
Felicja Curyło, z domu Wojtyto, urodziła się w 1903 r. w Zalipiu i tam tez zmarła w 1974 r. Była ludową artystką, malarką. Jeszcze za jej życia, budynki z jej zagrody były sporą atrakcją, licznie odwiedzaną przez turystów. Po śmierci Felicji Curyłowej, zagrodę odkupiła „Cepelia”, która w 1978 r. przekazała ją Muzeum Okręgowemu w Tarnowie.
Felicję Curyłową uważa się za propagatorkę tej sztuki zdobniczej. Malarka była również zaproszona do dekorowania wnętrza statku „Batory”, a także restauracji „Wierzynek” w Krakowie, co uznać można za spore wyróżnienie i docenienie jej talentu.
Zagrodę jej miałam okazję zwiedzić od środka, w czasie mojej pierwszej bytności w Zalipiu. Niestety w czerwcu tego roku, Muzeum nie zgodziło się otworzyć podwoi tej najbardziej odwiedzanej zagrody. 

W Zalipiu

Zagroda Felicji Curyłowej

 Nawet szyld jest kolorowy :)

W zagrodzie u Felicji Curyłowej

A pogoda była nieco niepewna. W zamian za to, odwiedziłam Zagrodę Edukacyjną, z bardzo miłą właścicielką, która co nieco opowiedziała o zgromadzonych sprzętach. I pozwoliła pobujać się na huśtawce. Niestety szybko należało schować się pod dach, bo niebo zgotowało niezły prysznic. Muszę przyznać, że z pomocą przyszedł kierowca autobusu, który podjechał po grupę i zdążyliśmy wszyscy schować się do autokaru. 

Zagroda Edukacyjna - wszystkiego po trochu: białe "packi", kolorowe kwiaty, malowana buda dla psa...

Dekoracja z Bożego Narodzenia - czyżby uboga stajenka w Betlejem też była malowana w kwiatki??? Najwidoczniej żłóbek też ;)

Malowana skrzynia-siedzisko, a w głębi malowany piec w tradycyjne "packi", robione brzozowymi witkami

To chyba kwestia czasu, żeby te garnuszki pokryły się kwiatkami...

Dekoracja podwórka... hmy... dla mnie wystarczyłby jedynie ten wiatrak z kwiatami, ale o gustach się nie dyskutuje podobno...

Pozostałość po żurawiu nad studnią. Teraz stojak na malowany samolocik.

Malowane okiennice

Kwiaty, które wyrosły na budynku gospodarczym

Malowana huśtawka wprost zapraszała do pobujania się...

...z czego oczywiście skorzystałam ;)

Nawet kościół we wsi, z pozoru zwyczajny, jakich wiele w polskich wsiach, jest niezwykły w środku. Parafia pod wezwaniem św. Józefa, poświęcona w 1949 r. jest także wymalowana w kwiaty. Zrobiły to w 1966 r. malarki pod kierunkiem Felicji Curyłowej. Zaprojektował je tarnowski malarz J. Szuszkiewicz. A w 2008 r. ponownie wymalowano kościół. 

Kościół p.w. św. Józefa w Zalipiu

Zalipiański kościół

Ołtarz główny w świątyni

Organy kościelne w otoczeniu malowanych kwiatów

Serweta z motywem folkowym

Wnętrze malowanej świątyni

Wewnątrz na specjalną uwagę zasługuje Kaplica pod wezwaniem św. Błażeja. Cała w stylu zalipiańskim. Ołtarz złożony jest z trzech obrazów z okresu sprzed I wojny światowej. Skrzynię malowała sama Felicja Curyłowa. Zjawiskiem unikatowym jest zbiór szat liturgicznych, wyhaftowanych w motywy regionalne. I choć w wielu regionach na szatach pojawiają się elementy folkowe, to zalipiańskie kwiaty są wyjątkowe. 

Kaplica p.w. św. Błażeja

Bogato haftowane szaty liturgiczne. Całe wnętrze kaplicy jest pokryte kwiatami.

Ołtarz w kaplicy

Choć Zalipie wygląda na skansen, to nim nie jest. Żyją tam ludzie, którzy na co dzień mają te same radości i smutki, co my, żyjący w betonowym bloku.
Malunki robione są z serca, więc czasem będzie ich cała masa, „na bogato”, a czasem będą to drobne motywy.
Przyjeżdżając z wizytą do Zalipia, należy wyposażyć się w wygodne buty, gdyż wieś jest dość rozległa. Pojawiły się mapki i kierunkowskazy do najbardziej „turystycznych” miejsc. Ale warto samemu i nieśpiesznie odkrywać kwiatowe wzory w mało oczywistych miejscach. I najlepiej zrobić to zaraz po Bożym Ciele, kiedy malunki są świeże i dzień długi. I pamiętać, że wciąż mieszkają tam ludzie, którzy czasami, jak wszyscy, chcieliby mieć nieco spokoju. 

Droga w Zalipiu

Mimo wszystko polecam Zalipie jako miejsce warte zobaczenia, zwłaszcza, że zachowany zwyczaj, może kiedyś po prostu zniknąć. Wówczas wieś nie będzie się niczym różnić od innych w Polsce. Tym bardziej warto zobaczyć ją, kiedy jest najbardziej kolorowa. Choć pewnie nawet zimą, barw jej nie brakuje, bowiem wymalowane kwiaty nigdy nie zwiędną.

Zatem do zobaczenia!